Quarter 1/2014

มะลิ ที่สุด

สวนในประเทศไทย ก็มีมะลิที่เปนพืชพื้นเมืองของไทย อยูมากมายถึง ๓๔ ชนิด ขึ้นกระจายอยูนับตั้งแตพื้นราบ ชายหาด ไปจนถึงยอดดอย หรือขึ้นอยูในปา คนไทยจึงเรียกวา มะลิปา มะลิเลื้อย หรือมะลิเขี้ยวงู เรียกแตละชนิดซ้ำกันไปมา แยกไมออกวาชนิดไหนเปนชนิดไหน ตางจากชนิดอื่นอยางไร แตไมเปนไรครับ วันนี้จะขอนำทานไปสัมผัสกับ มะลิสยาม หนึ่งเดียวของไทย ที่มีลักษณะโดดเดนแตกตางจากชนิดอื่น อยางเดนชัด ขอเชิญทุกทานไปรูจัก มะลิตนเล็กที่สุดในโลกกันเลยครับ ตามเรื่องราวอันนาพิศวงของการสำรวจพรรณไม เมืองไทยในอดีต มีนักสำรวจตางชาติทานหนึ่ง ชื่อ หมอคาร (A.F.G. Kerr) เปนนายแพทยชาวไอริชที่มีชีวิตอยูในชวงป พ.ศ. ๒๔๒๐-๒๔๘๕ ทานไดเดินทางเขามาในประเทศไทย ในป พ.ศ. ๒๔๔๕ รับราชการอยูที่จังหวัดเชียงใหม มีความ สนใจกลวยไมปาเปนอยางมาก ไดใชเวลาวางศึกษาจนเชี่ยวชาญ และยังไดเดินทางไปสำรวจพรรณไมอื่นๆ ที่อยูใกลเคียงกับ จังหวัดเชียงใหม เมื่อวันที่ ๒ กุมภาพันธ พ.ศ. ๒๔๕๕ ทานไดเดินทางมา ทำไมถึงชื่อมะลิสยาม ที่อำเภอแมทา จังหวัดลำพูน ไดเก็บตัวอยางของมะลิชนิดหนึ่ง ในพื้นที่ระดับความสูง ๔๕๐ เมตร แลวสงไปให ศาสตราจารย วิลเลี่ยม แกรนท เครบ (William Grant Craib) ตรวจสอบชื่อ ที่หอพรรณไมคิว ประเทศอังกฤษ พบวาเปนมะลิชนิดใหม นับ เปนการคนพบครั้งแรกในประเทศไทย จึงตั้งชื่อใหเปนเกียรติ กับประเทศไทย วา Jasminum siamense Craib หมายถึง มะลิที่พบครั้งแรกในประเทศสยาม (ชื่อเรียกประเทศไทยใน สมัยนั้น) แลวตีพิมพรายงานการตั้งชื่อในป พ.ศ. ๒๔๕๖ ตอมาเมื่อวันที่ ๑ กันยายน พ.ศ. ๒๔๖๓ ทานไดรับการแตงตั้ง ใหรับราชการเปนนักพฤกษศาสตรและเปนเจากรมทานแรก ของกองตรวจพันธุรุกขชาติ เดินทางไปสำรวจพรรณไมทั่ว ประเทศ ตนเล็ก แตดอกไมเล็ก มะลิสยาม เปนมะลิตนเล็กที่สุดในโลก ตนมีลักษณะเปน พุมเตี้ย สูงเพียง ๒๕ เซนติเมตร จึงเหมาะสมที่จะปลูกเปน ไมกระถาง ตั้งประดับอยูหนาบาน และเมื่อถึงชวงออกดอก ในเดือนมกราคมถึงเดือนพฤษภาคม จะประจักษไดวา มะลิ สยาม ที่มีตนขนาดเล็กที่สุดในโลกนั้น กลับเบงบานดอกขนาด ใหญ มีเสนผานศูนยกลางถึง ๓-๔ เซนติเมตร เรียกไดวา ตนเล็กแตดอกใหญ

ในโลก

มะลิคืออะไร เมื่อกลาวถึง “มะลิ” บางคนอาจจะนึกไปถึงแมมะลิ... ชื่อของแมฮิปโปลูกดกที่อยูในสวนสัตว หรือนึกไปถึงนมตรา มะลิ.. ขาวขน หวานมัน ซึ่งก็หามความคิดใครไมได แตคนไทย สวนใหญ คงจะนึกถึง ดอกไมสีขาว กลิ่นหอม แลวก็นึกตอไป ถึงพวงมาลัยคลองคอรับแขก พวงมาลัยคลองหนารถ พวง มาลัยคลองมือ พวงมาลัยไหวพระ ไหวเจา และที่สวยสุดๆ ก็คงจะเปนพวงมาลัยคลองคอคูบาวสาว หลายคนอาจจะนึก ไปถึงตนมะลิที่เปนพุมกลมๆ ปลูกอยูในกระถางหรือในแปลง ขางบาน โชยกลิ่นหอมนาพิสมัย แลวก็นึกตอไปวา มะลิที่เห็น อยูทุกเมื่อเชื่อวัน เห็นกันมาตั้งแตเด็ก ทั้งมะลิลาและมะลิซอน นั้น เปนพรรณไมของไทย แตเชื่อไหมครับวา ความคิดนั้นผิด เพราะวาทั้งมะลิลาและมะลิซอนไมใชพืชพื้นเมืองของไทย เปนพืชพื้นเมืองที่มีกระจายอยูตั้งแตภาคตะวันตกเฉียงเหนือ ของอินเดีย ตอเนื่องไปยังอัฟกานิสถาน ตะวันออกกลาง จนถึงตุรกี แลวก็มีผูนำเขามาปลูกในประเทศไทย ในยุคที่นัก เดินเรือจากยุโรปเดินทางเขามาคาขาย