Quarter 1/2014

ซาย : กลีบเลี้ยงเปนแผนใหญ ขวา : ผลเริ่มแก

รูปรางแบบไหน มะลิสยามมีใบรูปวงรี กวาง ๒-๔.๕ เซนติเมตร ยาว ๓-๗ เซนติเมตร โคนใบเปนรูปลิ่มถึงกลมมน เรียวเขาหากานใบ ปลายใบกลมมนถึงมนทู กานใบยาว ๔-๘ มิลลิเมตร ใบบาง ขอบใบเรียบ มองเห็นเสนแขนงใบ ๔-๕ คู เปนรองตื้นๆ ดานบน แตเปนสันนูนดานลาง ชอดอกแตละชอมี ๑-๓ ดอก ออกที่ปลายยอด กานดอกยาวตั้งแต ๐.๗-๓ เซนติเมตร ความพิเศษคือ มีกลีบเลี้ยงเปนแผนสีเขียวคลายวงรีขนาดใหญ มาก คือ กวาง ๔-๕ มิลลิเมตร และยาว ๑๐-๑๕ มิลลิเมตร อาจเรียกไดวา เปนมะลิที่มีกลีบเลี้ยงขนาดใหญที่สุดในโลก ก็วาได นอกจากนี้ ยังมีหลอดกลีบดอกสีขาว ยาว ๑๘-๒๒ มิลลิเมตร แตละกลีบดอกมี ๖-๙ กลีบ เปนรูปแถบ กวาง ๓-๖ มิลลิเมตร ยาว ๑๕-๒๕ มิลลิเมตร เมื่อดอกบานจะมีเสนผาน ศูนยกลางของดอก ๓-๔ เซนติเมตร ติดผล ๑-๒ ผล มีทรงกลม หรือทรงไข มีขนาดเสนผานศูนยกลาง ๖-๑๒ มิลลิเมตร เมื่อสุก จะมีสีแดงเขม ในผลจะมีเมล็ด ๑ เมล็ด และมีกลีบเลี้ยงที่เจริญ เปนแผนแข็งรองอยู ตางจากชนิดอื่นตรงไหน ถึงแมจะมีกลีบเลี้ยงเปนแผนกวางไมเหมือนใคร และมี ขนาดใหญที่สุด แตมะลิสยามกลับมีขนาดลำตนเล็กที่สุดในโลก คือ มีลักษณะเปนพุมเตี้ย สูงเพียง ๒๕ เซนติเมตร แตกตาง จากมะลิชนิดอื่นๆ ที่เปนไมเลื้อย และมีลำตนเลื้อยเกี่ยวพัน ตนไมหรือเลื้อยพาดไปบนพุมไมอื่นไดไกลหลายเมตร ในชวง ที่ออกดอก มะลิสยามจะดูคลายกับไมคลุมดินเตี้ยๆ มีใบ สีเขียวเขม แตออกดอกสีขาวกระจายแนนเต็มพื้นที่ สงกลิ่น หอมแรง นับเปนเสนหของไมดอกหอมพื้นเมืองของไทยอีก อยางหนึ่ง หลังจากดอกโรยไปแลว ๒-๓ เดือน ผลออนกลมๆ ๑-๒ ผลที่มีสีเขียวเขมของมะลิสยาม จะเปลี่ยนเปนสีเหลืองสม และสีแดงเขมเมื่อแกจัด แตกตางจากมะลิชนิดอื่นที่สวนใหญ มีผลแกสีดำ

สวยแถวไหน หากจะยลโฉมความงาม ความนารักของมะลิสยาม ก็จะ ตองทองเที่ยวไปตามภูเขาหินปูนที่มีอยูทั่วเมืองไทย หรือตาม ปาเต็งรังนับตั้งแตภาคเหนือในจังหวัดเชียงใหม แมฮองสอน ลำพูน ลำปาง ตาก กำแพงเพชร และนครสวรรค ภาคตะวัน- ออกเฉียงเหนือที่จังหวัดนครราชสีมา ขอนแกน และเลย ภาคกลางที่จังหวัดลพบุรี และสระบุรี ภาคตะวันตกเฉียงใตที่ จังหวัดกาญจนบุรี ราชบุรี เพชรบุรี และประจวบคีรีขันธ แตเหนือสิ่งอื่นใด เรื่องที่จะตองบอกกลาวกัน ณ ที่นี้ ก็คือ มะลิสยามเปนพรรณไมถิ่นเดียวของไทย (endemic to Thailand) คือมีถิ่นกำเนิดในประเทศไทย มีขึ้นอยูเฉพาะใน เมืองไทยเทานั้น ไมมีในประเทศอื่น ทนทานสุดๆ จากถิ่นกำเนิดและการกระจายพันธุของมะลิสยามที่มีอยู ตามภูเขาหินปูน และตามปาเต็งรังที่แหงแลงในแตละภาคของ ประเทศไทย แสดงใหเห็นวา เปนมะลิที่ทนทานตอความแหง ตองการน้ำหรือความชื้นนอย นอกจากนี้ยังพบลักษณะพิเศษ คือ สวนของลำตนใตดินสะสมอาหารอยูใกลกับราก ดังนั้น เมื่อมีไฟไหมในชวงฤดูแลง สวนที่อยูเหนือพื้นดินถูกไฟไหมหมด ก็ยังสามารถแตกลำตนเปนกิ่งขึ้นมาใหมได เห็นไดชัดเจนหลัง จากฝนตกครั้งแรก จะแตกกิ่งออนขึ้นมาใหมอยางรวดเร็ว พรอมทั้งแตกใบออนและผลิดอกออกมา บานตอนรับการมา เยือนของหมูแมลงทั้งหลาย ไมวาจะเปนผีเสื้อ ผึ้ง ชันโรง* และแมลงปกขาว

* ชื่อผึ้งขนาดเล็ก