quarter 4/2015

ลอตเตอรี่ ในสยาม

History of lotteries in Siam

In 1832, King Rama 3 gave a lottery concession in Bangkok to Jao Sao Hong, a Chinese man who had a spirits concessions, as a way to prevent Siamese people from burying money. During the reign of King Rama 4, more lottery concessions were given in both Bangkok and upcountry. Writer Anon Trangtrichart told the history of lotteries in Siam.

ÍÒ¹¹· µÃÑ §µÃÕ ªÒµÔ

ลอตเตอรี่ จากฉบั บแรกราคา ๑ ตำลึ ง (สี่ บาท) มาจนถึ งป จจุ บั นฉบั บละ ๘๐ บาท (แม จะมี การขาย เกิ นราคาไปบ าง) เริ่ มจาก “หวย” จากความในพระราชนิ พนธ ร.๔ ความว า “เมื่ อครั้ งแผ นดิ นพระบาทสมเด็ จพระนั่ งเกล าเจ าอยู หั ว เมื่ อป เถาะ พ.ศ. ๒๓๗๔ น้ ำมาก เมื่ อป พศ. ๒๓๗๕ น้ ำน อย ข าวแพงต องซื้ อข าวจากต างประเทศเข ามา จ ายขาย คนที่ ไม มี เงิ นจะซื้ อข าวกิ น ต องมารั บจ าง ทำงาน คิ ดเอาข าวเป นค าจ าง เจ าภาษี นายอากรก็ ไม มี เงิ นที่ จะส ง ต องเอาสิ นค าเป นใช ค าเงิ นหลวง ที่ สุ ดคนจี น ที่ ผู กป ไม มี เงิ นจะให ต องเข ามารั บทำงานในกรุ งเทพ จึ งทรงมี พระราชดำริ แถลงไปว า เงิ นตราบั ว เงิ นตรา ครุ ฑ เงิ นตราปราสาท (เงิ นพดด วงเหล านี้ ทำในสมั ย ร.๑ ร.๒ ร.๓) ได ทำใช ออกไปก็ มาก หายไปไหนเสี ยหมด ทรงสงสั ยว าคนจะเอาไปซื้ อฝ นมาเก็ บไว ขายในนี้ โปรดให จั บฝ นและเผาฝ นเป นอั นมาก จี นหงพระศรี - ไชยบาน (เจ าสั วหง) มี ตำแหน งเป นนายอากรสุ รา จึ งกราบทู ลว า เงิ นทองตกไปอยู กั บราษฎรเก็ บฝ งดิ น ไว มาก ไม เอาออกใช ถ าอย างนี้ ในเมื องจี นตั้ งหวยขึ้ น จึ งมี เงิ นมา จึ งโปรดเกล าฯ ให จี นหงตั้ งโรงหวยขึ้ น ในป มะแม จุ ลศั กราช ๑๑๙๗ ตรงกั บ พศ. ๒๓๗๘” โรงหวยของเจ าสั วหงตั้ งอยู ในกำแพงเมื องสะพาน หั น แล วเลื่ อนมาอยู ที่ หน าวั งบู รพาภิ รมย โรงหวยตั้ งอยู ที่ นี่ มาจนถึ งสมั ย ร.๕ เกิ ดไฟไหม เมื่ อป วอก พศ. ๒๔๑๕ จึ งได ย ายไปอยู ริ มสะพานข ามคลองหลอด เหนื อประตู สามยอด อยู มาจน ร.๕ ทรงให เลิ กอากรหวย

ลั กษณะการออกหวย ออกหวยทุ กวั นในเวลาเช า ต อมาพระศรี วิ โรจน ดิ สเห็ นเจ าสั วหงมี กำไร จึ งกราบ บั งคมทู ล ขอตั้ งโรงหวยอี กโรงหนึ่ ง ตั้ งอยู ที่ บางลำภู ออกหวยทุ กวั นในเวลาค่ ำ จึ งมี การเรี ยกโรงหวยเช า และโรงหวยค่ ำ ต อมาโรงหวยของพระศรี วิ โรจน ดิ ส ไม สามารถทำกำไรได จึ งเลิ กลากั นไป เหลื อแต โรงหวย ของเจ าสั วหงแต การออกหวยยั งคงออกเช าและเย็ น เหมื อนเดิ มแต รวมอยู ที่ โรงหวยของเจ าสั วหงคนเดี ยว เงิ นอากรหวยในสมั ย ร.๓ เก็ บป ละ ๒๐,๐๐๐ บาท เจ าสั วหงทำอยู กี่ ป ไม ปรากฏหลั กฐานแแน ชั ด ต อมา ให มี การประมู ลคราวละป เหมื อนกั บอากรบ อนเบี้ ย ทำให มี เงิ นเข าคลั งหลวงเพิ่ มทวี ขึ้ นโดยลำดั บ นายอากรหวยมี บรรดาศั กดิ์ เป นขุ นบานเบิ กบุ รี รั ตน คนทั่ วไปเรี ยกว า ขุ นบาน เช นเดี ยวกั บเรี ยกเจ าอากร บ อนเบี้ ยว าขุ นพั ฒน ต อมาในสมั ย ร.๔ มี ผู ขอผู กอากร หวยมากขึ้ นเรื่ อยๆ ทั้ งที่ เพชรบุ รี และกรุ งเก า แต ไม ช า ก็ ต องเลิ กไป เนื่ องจาก ร.๔ ทรงเห็ นว าราษฎรพากั น ยากจนลงเรื่ อยๆ จึ งโปรดให เลิ กโรงหวยหั วเมื อง โรงหวยจึ งมี แต ในกรุ งเทพฯ เท านั้ น