quarter 4/2015

ลอตเตอรี่ ในสยาม

History of lotteries in Siam

In 1832, King Rama 3 gave a lottery concession in Bangkok to Jao Sao Hong, a Chinese man who had a spirits concessions, as a way to prevent Siamese people from burying money. During the reign of King Rama 4, more lottery concessions were given in both Bangkok and upcountry. Writer Anon Trangtrichart told the history of lotteries in Siam.

ÍÒ¹¹· µÃÑ§µÃÕªÒµÔ

ลอตเตอรี่จากฉบับแรกราคา ๑ ตำลึง (สี่บาท) มาจนถึงปจจุบันฉบับละ ๘๐ บาท (แมจะมีการขาย เกินราคาไปบาง)

เริ่มจาก “หวย”

จากความในพระราชนิพนธ ร.๔ ความวา “เมื่อครั้งแผนดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว เมื่อปเถาะ พ.ศ. ๒๓๗๔ น้ำมาก เมื่อป พศ. ๒๓๗๕ น้ำนอย ขาวแพงตองซื้อขาวจากตางประเทศเขามา จายขาย คนที่ไมมีเงินจะซื้อขาวกิน ตองมารับจาง ทำงาน คิดเอาขาวเปนคาจาง เจาภาษีนายอากรก็ไมมี เงินที่จะสง ตองเอาสินคาเปนใชคาเงินหลวง ที่สุดคนจีน ที่ผูกปไมมีเงินจะใหตองเขามารับทำงานในกรุงเทพ จึงทรงมีพระราชดำริแถลงไปวา เงินตราบัว เงินตรา ครุฑ เงินตราปราสาท (เงินพดดวงเหลานี้ทำในสมัย ร.๑ ร.๒ ร.๓) ไดทำใชออกไปก็มาก หายไปไหนเสียหมด ทรงสงสัยวาคนจะเอาไปซื้อฝนมาเก็บไวขายในนี้ โปรดใหจับฝนและเผาฝนเปนอันมาก จีนหงพระศรี- ไชยบาน (เจาสัวหง) มีตำแหนงเปนนายอากรสุรา จึงกราบทูลวา เงินทองตกไปอยูกับราษฎรเก็บฝงดิน ไวมาก ไมเอาออกใช ถาอยางนี้ในเมืองจีนตั้งหวยขึ้น จึงมีเงินมา จึงโปรดเกลาฯ ใหจีนหงตั้งโรงหวยขึ้น ในปมะแม จุลศักราช ๑๑๙๗ ตรงกับ พศ. ๒๓๗๘” โรงหวยของเจาสัวหงตั้งอยูในกำแพงเมืองสะพาน หัน แลวเลื่อนมาอยูที่หนาวังบูรพาภิรมย โรงหวยตั้งอยู ที่นี่มาจนถึงสมัย ร.๕ เกิดไฟไหมเมื่อปวอก พศ. ๒๔๑๕ จึงไดยายไปอยูริมสะพานขามคลองหลอด เหนือประตู สามยอด อยูมาจน ร.๕ ทรงใหเลิกอากรหวย

ลักษณะการออกหวย ออกหวยทุกวันในเวลาเชา ตอมาพระศรีวิโรจนดิสเห็นเจาสัวหงมีกำไร จึงกราบ บังคมทูล ขอตั้งโรงหวยอีกโรงหนึ่ง ตั้งอยูที่บางลำภู ออกหวยทุกวันในเวลาค่ำ จึงมีการเรียกโรงหวยเชา และโรงหวยค่ำ ตอมาโรงหวยของพระศรีวิโรจนดิส ไมสามารถทำกำไรไดจึงเลิกลากันไป เหลือแตโรงหวย ของเจาสัวหงแตการออกหวยยังคงออกเชาและเย็น เหมือนเดิมแตรวมอยูที่โรงหวยของเจาสัวหงคนเดียว เงินอากรหวยในสมัย ร.๓ เก็บปละ ๒๐,๐๐๐ บาท เจาสัวหงทำอยูกี่ปไมปรากฏหลักฐานแแนชัด ตอมา ใหมีการประมูลคราวละปเหมือนกับอากรบอนเบี้ย ทำใหมีเงินเขาคลังหลวงเพิ่มทวีขึ้นโดยลำดับ นายอากรหวยมีบรรดาศักดิ์เปนขุนบานเบิกบุรีรัตน คนทั่วไปเรียกวา ขุนบาน เชนเดียวกับเรียกเจาอากร บอนเบี้ยวาขุนพัฒน ตอมาในสมัย ร.๔ มีผูขอผูกอากร หวยมากขึ้นเรื่อยๆ ทั้งที่เพชรบุรีและกรุงเกา แตไมชา ก็ตองเลิกไป เนื่องจาก ร.๔ ทรงเห็นวาราษฎรพากัน ยากจนลงเรื่อยๆ จึงโปรดใหเลิกโรงหวยหัวเมือง โรงหวยจึงมีแตในกรุงเทพฯ เทานั้น