Quarter 2/2015

“ครั้น ณ วันเพ็ญเดือน ๑๒ จึงพราหมณปุโรหิต เชิญเบญกระเสตรมาสูพระที่นั่งจันทไฉยา แลวกระทำ สักการะบูชาพลีกรรมบวงสรวง แลวสวดตามไสยศาสตร ครั้นเพลาเย็นตองสันทบบาทคาดไชยเภรี กำหนดฤกษ แลวกษัตริยทั้ง ๒ พระองคทรงขาว กับขาสาวพระสนม กำนัลใน เสด็จออกมายังพระที่นั่งจันทไฉยาเปนเพลา พลบค่ำ เสด็จมาถวายบังคมพระเบญกระเสตร แลวจุด โคมไชยและเทียนพนักได ๒ แถว แลวพระองคผิน พระพักตรไปตอทิศบูรพา ทอดพระเนตรดูพระจันทร แลวถวายบังคมพระจันทร ๓ หน แลวใหประโคม แตรสังขกังสดาลดุริยดนตรี มโหรีปพาทยขึ้นพรอมกัน แลวใหหยุดไว ใหปโรหิตตีกลองชัยและรำนารายณ ๓ ทา แลวยกเครื่องกระยาบวด สิ่งของทั้งปวงมาแจก เลี้ยงกันกิน แลวใหเบิกโรงหนังประชันกันเลนไป จึงจุด ดอกไม ระทา พลุจีน ไฟพะเนียง ไฟกระถาง ดอกไม พอม ดอกไมพุม ดอกไมรุง วิ่งไฟมา เสร็จแลวเสด็จไป ลอยประทีปกระทงบูชา พระภูษารองทรงเล็กนอยก็ ลอยไปดวย” ประเพณีทำนองเดียวกันของชาวอีสานใต มีชื่อวา ปะออกเปรี๊ยะแค แปลวา ปอนพระจันทร ครั้งสุดทาย ทราบวายังมีประเพณีนี้ ที่อำเภอสังขละ จังหวัดสุรินทร และประเพณีนี้คอยๆ เลือนหายไปจากอีสานใต ปจจุบันกำลังรื้อฟนกันอยู ประเพณีของชาวอีสานใต เปนประเพณีทองถิ่นตางจากประเพณีหลวงของ ราชสำนักเขมรโบราณ ซึ่งเปนเพียงประเพณีไหว พระจันทร สวนประเพณีชาวอีสานใตเปนประเพณี เสริมสรางสิริมงคลแกชีวิต และเสี่ยงทายวาเดือนไหน จะมีฝน เดือนไหนจะแลง เพื่อใหลูกหลานไดเตรียมตัว รับสถานการณไดโดยไมเดือดรอนในวันขางหนา สวนขาวเมาที่พากันนำมาตักบาตร เพื่อถวายหรือ ปอนพระจันทร เมื่อเสร็จพิธีแลวก็จะคลุกรวมกัน แลวแบงปนกันกินคนละหนึ่งอุงมือ แตสำหรับผูหญิง ที่กำลังตั้งครรภ จะไดรับสวนแบงมากกวาคนอื่นอีก เทาตัว เพราะจะเผื่อแผไปใหอีกคนที่อยูในทองดวย และจะมีอีกอยางหนึ่งที่หนุมๆ ตองการมาก ก็คือ น้ำตาเทียนที่หยดลงบนใบตอง หลังจากการทำพิธีเสร็จ แลว เพราะมีความเชื่อกันวา ใชเปนเครื่องรางของขลัง ที่ใหคุณในดานเมตตามหานิยม ใครไดไปเวลาจะออก จากบานก็นำมาสีปาก จะทำใหการเจรจาทุกอยางสำเร็จ ลุลวงไปดวยดีมีแตคนรักคนหลงโดยเฉพาะเวลาจีบสาว

พระแข ภาษาเขมรวา เปรี๊ยะแค แปลวา พระจันทร ประเพณีไหวพระแข นาจะเปนประเพณีเนื่องมาจากเขมร มีขึ้นในคืนวันเพ็ญเดือนสิบสอง พงศาวดารละแวก กลาวถึงประเพณีนี้วา “ครั้น ณ เดือน ๑๒ ณ วันเพ็ญ ๑๕ ค่ำนั้น ถวายขาวพระสงฆในพระราชวัง พระที่นั่ง มังคลาภิเษก ครั้นเพลาบายเปนพระราชพิธีไสยศาสตร สั่งใหเจาพนักงานปลูกรานหนาพระตำหนักจันทไฉยา ใสเครื่องสักการะบูชากระยาบวช มีขาวเมา และกลวย ออย มะพราวออน ขนมนมเนย เปนตน”