Quarter 2/2015

“ครั้ น ณ วั นเพ็ ญเดื อน ๑๒ จึ งพราหมณ ปุ โรหิ ต เชิ ญเบญกระเสตรมาสู พระที่ นั่ งจั นทไฉยา แล วกระทำ สั กการะบู ชาพลี กรรมบวงสรวง แล วสวดตามไสยศาสตร ครั้ นเพลาเย็ นตองสั นทบบาทคาดไชยเภรี กำหนดฤกษ แล วกษั ตริ ย ทั้ ง ๒ พระองค ทรงขาว กั บข าสาวพระสนม กำนั ลใน เสด็ จออกมายั งพระที่ นั่ งจั นทไฉยาเป นเพลา พลบค่ ำ เสด็ จมาถวายบั งคมพระเบญกระเสตร แล วจุ ด โคมไชยและเที ยนพนั กได ๒ แถว แล วพระองค ผิ น พระพั กตร ไปต อทิ ศบู รพา ทอดพระเนตรดู พระจั นทร แล วถวายบั งคมพระจั นทร ๓ หน แล วให ประโคม แตรสั งข กั งสดาลดุ ริ ยดนตรี มโหรี ป พาทย ขึ้ นพร อมกั น แล วให หยุ ดไว ให ปโรหิ ตตี กลองชั ยและรำนารายณ ๓ ท า แล วยกเครื่ องกระยาบวด สิ่ งของทั้ งปวงมาแจก เลี้ ยงกั นกิ น แล วให เบิ กโรงหนั งประชั นกั นเล นไป จึ งจุ ด ดอกไม ระทา พลุ จี น ไฟพะเนี ยง ไฟกระถาง ดอกไม พ อม ดอกไม พุ ม ดอกไม รุ ง วิ่ งไฟม า เสร็ จแล วเสด็ จไป ลอยประที ปกระทงบู ชา พระภู ษารองทรงเล็ กน อยก็ ลอยไปด วย” ประเพณี ทำนองเดี ยวกั นของชาวอี สานใต มี ชื่ อว า ปะอ อกเปรี๊ ยะแค แปลว า ป อนพระจั นทร ครั้ งสุ ดท าย ทราบว ายั งมี ประเพณี นี้ ที่ อำเภอสั งขละ จั งหวั ดสุ ริ นทร และประเพณี นี้ ค อยๆ เลื อนหายไปจากอี สานใต ป จจุ บั นกำลั งรื้ อฟ นกั นอยู ประเพณี ของชาวอี สานใต เป นประเพณี ท องถิ่ นต างจากประเพณี หลวงของ ราชสำนั กเขมรโบราณ ซึ่ งเป นเพี ยงประเพณี ไหว พระจั นทร ส วนประเพณี ชาวอี สานใต เป นประเพณี เสริ มสร างสิ ริ มงคลแก ชี วิ ต และเสี่ ยงทายว าเดื อนไหน จะมี ฝน เดื อนไหนจะแล ง เพื่ อให ลู กหลานได เตรี ยมตั ว รั บสถานการณ ได โดยไม เดื อดร อนในวั นข างหน า ส วนข าวเม าที่ พากั นนำมาตั กบาตร เพื่ อถวายหรื อ ป อนพระจั นทร เมื่ อเสร็ จพิ ธี แล วก็ จะคลุ กรวมกั น แล วแบ งป นกั นกิ นคนละหนึ่ งอุ งมื อ แต สำหรั บผู หญิ ง ที่ กำลั งตั้ งครรภ จะได รั บส วนแบ งมากกว าคนอื่ นอี ก เท าตั ว เพราะจะเผื่ อแผ ไปให อี กคนที่ อยู ในท องด วย และจะมี อี กอย างหนึ่ งที่ หนุ มๆ ต องการมาก ก็ คื อ น้ ำตาเที ยนที่ หยดลงบนใบตอง หลั งจากการทำพิ ธี เสร็ จ แล ว เพราะมี ความเชื่ อกั นว า ใช เป นเครื่ องรางของขลั ง ที่ ให คุ ณในด านเมตตามหานิ ยม ใครได ไปเวลาจะออก จากบ านก็ นำมาสี ปาก จะทำให การเจรจาทุ กอย างสำเร็ จ ลุ ล วงไปด วยดี มี แต คนรั กคนหลงโดยเฉพาะเวลาจี บสาว

พระแข ภาษาเขมรว า เปรี๊ ยะแค แปลว า พระจั นทร ประเพณี ไหว พระแข น าจะเป นประเพณี เนื่ องมาจากเขมร มี ขึ้ นในคื นวั นเพ็ ญเดื อนสิ บสอง พงศาวดารละแวก กล าวถึ งประเพณี นี้ ว า “ครั้ น ณ เดื อน ๑๒ ณ วั นเพ็ ญ ๑๕ ค่ ำนั้ น ถวายข าวพระสงฆ ในพระราชวั ง พระที่ นั่ ง มั งคลาภิ เษก ครั้ นเพลาบ ายเป นพระราชพิ ธี ไสยศาสตร สั่ งให เจ าพนั กงานปลู กร านหน าพระตำหนั กจั นทไฉยา ใส เครื่ องสั กการะบู ชากระยาบวช มี ข าวเม า และกล วย อ อย มะพร าวอ อน ขนมนมเนย เป นต น”