Quarter 2/2013

ขอสังเกตเกี่ยวกับปฏิทินไทย ในพระไตรปฎกระบุถึงพระพุทธปณิธานของพระพุทธองค กอนตัดสินพระทัยทรงปลงสังขารวาทรงตั้งความปรารถนาให พุทธศาสนิกชนทั่วไปเขาใจธรรม ปฏิบัติธรรม และเผยแผธรรม จนกระทั่ง พ.ศ. ๒๓๖ มีการเผยแผพระพุทธศาสนามายังดินแดน สุวรรณภูมิ นักโบราณคดีเชื่อวา เมืองอูทองเปนจุดกำเนิดพระพุทธ ศาสนาในสยาม มีเสาเสมาธรรมจักรสมัยพระเจาอโศกมหาราช ประดิษฐานเปนหลักพยานอยู กับมีพระโสณะและพระอุตตระเถระ ชาวอินเดียเดินทางมาเผยแผที่เมืองนครปฐม โดยมีพระปฐมเจดีย องคเดิมและรูปธรรมจักรกวางหมอบเปนหลักฐานสำคัญยืนยันได ปจจุบันพระพุทธศาสนาบริเวณเมืองอูทองและเมืองนครปฐมยังคง เจริญรุงเรืองเชนเดียวกับทุกภูมิภาคของประเทศไทยที่พุทธศาสนิกชน รับพระพุทธปณิธานมาปฏิบัติตามเปนหลักธรรมประจำจิตใจ บัดนี้ภาวการณของโลกเปลี่ยนไป ชาวโลกกลายเปนอันหนึ่ง อันเดียวกันดวยเหตุแหงความเจริญทางวัตถุธรรม เปนตนวาวัน ปใหมของไทยเปลี่ยนไปเปนวันเดียวกับวันปใหมสากล ปจจุบันปฏิทินไทยสวนใหญมีนอยที่เนนสัญลักษณวันพระ ยิ่งราชการไทยเปลี่ยนวันหยุดราชการจากวันโกนและวันพระมา เปนวันหยุดสากลวันเสารและวันอาทิตยดวยแลว พุทธศาสนิกชน ไทยอาจจะลืมไปวา วันพระ เปนวันพระพุทธศาสนาที่พึงควรจะ รักษาไวมิใหเสื่อมไป จึงนาเสียดายถาปฏิทินไทยจะไมใสสัญลักษณ วันพระไวใหไดดูกันตอไป

วันโกนบนปฏิทินไทย ดังเปนที่ทราบแลววา เดือนทางจันทรคติมีปรากฏวันพระ อยูบนปฏิทินไทยเดือนละ ๔ วัน สมัยกอนไมมีปฏิทินใชกันทั่วไป จะมีใชเฉพาะในกลุมชนชั้นสูงเทานั้น คนบานนอกไมมีปฏิทินดู “จึงอาศัยดูหัวพระเปนปฏิทิน...” เมื่อใดชาวบานสังเกตเห็นพระ ปลงผมก็ทราบทันทีวาวันนั้นเปน วันโกน พระวินัยปฎกไมไดระบุวาพระสงฆจะตองปลงผมในวันใด แตระบุเรื่องขอหามเกี่ยวกับผมของพระสงฆดังนี้ “ทรงหามไวผม เกิน ๒ เดือน หรือไวผมยาวเกิน ๒ นิ้ว...” จึงเกิดขนบธรรมเนียม โกนผมหลังเที่ยงวันในวันขึ้น ๑๔ ค่ำของทุกเดือน หากพระสงฆ ไมโกนผมจะดูหนาซีด แตถาโกนผมจะดูหนาใส เวลาลงโบสถทำ อุโบสถสังฆกรรมจะมองเห็นศีรษะโลนเหมือนๆ กัน ดวยเหตุที่ พระสงฆปลงผมในวันขึ้น ๑๔ ค่ำ จึงเรียกวันนั้นวาเปนวันโกน รวมทั้งวันขึ้นและแรม ๗ ค่ำ กับ วันแรม ๑๓ หรือ ๑๔ ค่ำก็เปน วันโกนดวยเพราะกอนวันพระ ๑ วัน แตทั้งนี้ไมมีสัญลักษณของ วันโกนปรากฏบนปฏิทินไทยแตอยางใด

รองศาสตราจารยนันทา ขุนภักดี อดีตรองศาสตราจารยระดับ ๙ ประจำภาควิชาภาษาไทย คณะอักษรศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร ปจจุบันขาราชการบำนาญ มหาวิทยาลัยศิลปากร เคยไดรับเชิญจาก บริษัท เอสโซ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน) ใหเปนบรรณาธิการและผูแตงคำประพันธรอยกรอง โครงการจัดทำหนังสือ “ของดีรอยสิ่ง มิ่งเมืองไทย”