Quarter 2/2013

ค่ำ ๑๕ ค่ำ มีเทศนมหาชาติ แรมค่ำ ๑ มีอริยสัจ ครบทั้ง ๑๓ กัณฑ ที่พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย และถือปฏิบัติสืบตอๆ กันมาในรัชกาล ที่ ๓-๔ และมาถึงรัชสมัยที่ ๕ ตองเลื่อนไปเดือนอายซึ่งเปนเดือน วาง เพราะติดราชกรณียกิจซึ่งมีมาก เทศนมหาชาติจึงไดมีบางและ ไมไดมีบางและละเลิกไปในที่สุด ดังหลักฐานเอกสาร “พระราชพิธี สิบสองเดือน” พระราชนิพนธในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัว พระราชกุศลเทศนมหาชาติปฐมเหตุเสด็จรับดอกบัว พระ ราชทานนามเมืองประทุมธานีในแผนดินพระบาทสมเด็จพระพุทธ- เลิศหลานภาลัยมีปรากฏหลักฐานเอกสารอยูในหนังสือ “ความ ทรงจำของพระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณ” พิมพโดยสำนักพิมพตนฉบับป พ.ศ. ๒๕๕๒ จากตนฉบับลาย พระหัตถของสมเด็จฯ เจาฟาสุทธาทิพยรัตนกรมหลวงศรีรัตน- โกสินทร กรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณทรงเปนราชโอรสองคที่ ๔๘ ในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ทรงกำกับกรมอาลักษณ กรมอักษรพิมพการและกำกับศาล รับสั่งชำระความราชตระกูล ประสูติจากเจาจอมมารดาคลาย เมื่อวันอาทิตยขึ้น ๑๐ ค่ำ เดือนอาย ปจอ อัฐศก จ.ศ. ๑๑๘๘ (๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๓๖๙) สิ้นพระชนมเมื่อวันอาทิตยที่ ๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๔๖ ทรงเปน ตนราชสกุลสิงหรา รายละเอียดเนื้อเรื่องในบันทึกกลาวถึงการเสด็จรับดอกบัว ที่สามโคกในแผนดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย

ความวา “อนึ่งในกาลกอนถึงกำหนดวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๑๓ ค่ำ ในหลวงเสด็จขึ้นไปรับบัวที่สามโคก เจานายและขุนนางขาราชการ ตามเสด็จขึ้นไปพรอมกัน ในหลวงเสด็จเปนกระบวนมีเรือดั้งเรือกลอง ดังเชนเสด็จพระราชดำเนิน พระราชทานพระกฐิน เวลาบายก็รับ บัวจากสามโคก ลองกลับลงมา ที่รับบัวนั้นจึงมีนามปรากฏวา เมืองประทุมธานี ไดเรียกมาจนตราบทุกวันนี้ พอเวลาค่ำมหาดเล็ก แลเจาพนักงานก็ตกแตงปกเสียบขวดตั้งเสด็จในพระที่นั่งอมรินทร วินิจฉัย รุงขึ้น ณ วัน ๑๔ ค่ำ มีเทศนาเณร ๑๑ กัณฑ พระสงฆ ถวายทศพรกับนครกัณฑ ๒ กัณฑ รวม ๑๓ กัณฑ ครั้นรุงขึ้น วัน ๑๕ ค่ำ มีเทศนามหาชาติอีก ๑๓ กัณฑ พระสงฆถวาย เทศนาทั้ง ๑๓ กัณฑ รุงขึ้นวันแรม ๑ ค่ำพระสงฆถวายเทศนา จัตตุอริยสัจ ๔ กัณฑ เปนธรรมเนียมมีมาแตปฐมรัชกาลดังที่กลาว มานี้ ครั้นในแผนดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย ไดเสด็จพระราชดำเนินขึ้นไปรับบัวอยู ๒ ป จึงมีพระบรมราชานุ- ญาตใหกรมพระราชวังบวรฯ เสด็จขึ้นไปรับแทนพระองค กรม พระราชวังก็ไดเสด็จขึ้นไปรับทุกๆ ป ครั้นปหนึ่งกรมพระราชวังบวร ทรงพระประชวรจึงโปรดเกลาดำรัสสั่งใหกรมหมื่นธิเบศรบดินทร ขึ้นไปรับบัวแทนพระองค ดวยเปนพระโอรสองคใหญอยูใน พระราชวังบวรฯ” บันทึกความทรงจำของกรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณ ไดใหรายละเอียดเกี่ยวกับการเสด็จพระราชดำเนินเมืองสามโคก ของพระบาทสมเด็จพระเลิศหลานภาลัยเปนอยางมากในหลาย เรื่องของเหตุการณวันพระราชทานนามเมืองประทุมธานี เชน