Quarter 2/2013

ค่ ำ ๑๕ ค่ ำ มี เทศน มหาชาติ แรมค่ ำ ๑ มี อริ ยสั จ ครบทั้ ง ๑๓ กั ณฑ ที่ พระที่ นั่ งอมริ นทรวิ นิ จฉั ย และถื อปฏิ บั ติ สื บต อๆ กั นมาในรั ชกาล ที่ ๓-๔ และมาถึ งรั ชสมั ยที่ ๕ ต องเลื่ อนไปเดื อนอ ายซึ่ งเป นเดื อน ว าง เพราะติ ดราชกรณี ยกิ จซึ่ งมี มาก เทศน มหาชาติ จึ งได มี บ างและ ไม ได มี บ างและละเลิ กไปในที่ สุ ด ดั งหลั กฐานเอกสาร “พระราชพิ ธี สิ บสองเดื อน” พระราชนิ พนธ ในพระบาทสมเด็ จพระจุ ลจอมเกล า เจ าอยู หั ว พระราชกุ ศลเทศน มหาชาติ ปฐมเหตุ เสด็ จรั บดอกบั ว พระ ราชทานนามเมื องประทุ มธานี ในแผ นดิ นพระบาทสมเด็ จพระพุ ทธ- เลิ ศหล านภาลั ยมี ปรากฏหลั กฐานเอกสารอยู ในหนั งสื อ “ความ ทรงจำของพระเจ าบรมวงศ เธอกรมหลวงบดิ นทรไพศาลโสภณ” พิ มพ โดยสำนั กพิ มพ ต นฉบั บป พ.ศ. ๒๕๕๒ จากต นฉบั บลาย พระหั ตถ ของสมเด็ จฯ เจ าฟ าสุ ทธาทิ พยรั ตน กรมหลวงศรี รั ตน- โกสิ นทร กรมหลวงบดิ นทรไพศาลโสภณทรงเป นราชโอรสองค ที่ ๔๘ ในพระบาทสมเด็ จพระนั่ งเกล าเจ าอยู หั ว ทรงกำกั บกรมอาลั กษณ กรมอั กษรพิ มพ การและกำกั บศาล รั บสั่ งชำระความราชตระกู ล ประสู ติ จากเจ าจอมมารดาคล าย เมื่ อวั นอาทิ ตย ขึ้ น ๑๐ ค่ ำ เดื อนอ าย ป จอ อั ฐศก จ.ศ. ๑๑๘๘ (๙ ธั นวาคม พ.ศ. ๒๓๖๙) สิ้ นพระชนม เมื่ อวั นอาทิ ตย ที่ ๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๔๖ ทรงเป น ต นราชสกุ ลสิ งหรา รายละเอี ยดเนื้ อเรื่ องในบั นทึ กกล าวถึ งการเสด็ จรั บดอกบั ว ที่ สามโคกในแผ นดิ นพระบาทสมเด็ จพระพุ ทธเลิ ศหล านภาลั ย

ความว า “อนึ่ งในกาลก อนถึ งกำหนดวั นเดื อน ๑๑ ขึ้ น ๑๓ ค่ ำ ในหลวงเสด็ จขึ้ นไปรั บบั วที่ สามโคก เจ านายและขุ นนางข าราชการ ตามเสด็ จขึ้ นไปพร อมกั น ในหลวงเสด็ จเป นกระบวนมี เรื อดั้ งเรื อกลอง ดั งเช นเสด็ จพระราชดำเนิ น พระราชทานพระกฐิ น เวลาบ ายก็ รั บ บั วจากสามโคก ล องกลั บลงมา ที่ รั บบั วนั้ นจึ งมี นามปรากฏว า เมื องประทุ มธานี ได เรี ยกมาจนตราบทุ กวั นนี้ พอเวลาค่ ำมหาดเล็ ก แลเจ าพนั กงานก็ ตกแต งป กเสี ยบขวดตั้ งเสด็ จในพระที่ นั่ งอมริ นทร วิ นิ จฉั ย รุ งขึ้ น ณ วั น ๑๔ ค่ ำ มี เทศนาเณร ๑๑ กั ณฑ พระสงฆ ถวายทศพรกั บนครกั ณฑ ๒ กั ณฑ รวม ๑๓ กั ณฑ ครั้ นรุ งขึ้ น วั น ๑๕ ค่ ำ มี เทศนามหาชาติ อี ก ๑๓ กั ณฑ พระสงฆ ถวาย เทศนาทั้ ง ๑๓ กั ณฑ รุ งขึ้ นวั นแรม ๑ ค่ ำพระสงฆ ถวายเทศนา จั ตตุ อริ ยสั จ ๔ กั ณฑ เป นธรรมเนี ยมมี มาแต ปฐมรั ชกาลดั งที่ กล าว มานี้ ครั้ นในแผ นดิ นพระบาทสมเด็ จพระพุ ทธเลิ ศหล านภาลั ย ได เสด็ จพระราชดำเนิ นขึ้ นไปรั บบั วอยู ๒ ป จึ งมี พระบรมราชานุ - ญาตให กรมพระราชวั งบวรฯ เสด็ จขึ้ นไปรั บแทนพระองค กรม พระราชวั งก็ ได เสด็ จขึ้ นไปรั บทุ กๆ ป ครั้ นป หนึ่ งกรมพระราชวั งบวร ทรงพระประชวรจึ งโปรดเกล าดำรั สสั่ งให กรมหมื่ นธิ เบศรบดิ นทร ขึ้ นไปรั บบั วแทนพระองค ด วยเป นพระโอรสองค ใหญ อยู ใน พระราชวั งบวรฯ” บั นทึ กความทรงจำของกรมหลวงบดิ นทรไพศาลโสภณ ได ให รายละเอี ยดเกี่ ยวกั บการเสด็ จพระราชดำเนิ นเมื องสามโคก ของพระบาทสมเด็ จพระเลิ ศหล านภาลั ยเป นอย างมากในหลาย เรื่ องของเหตุ การณ วั นพระราชทานนามเมื องประทุ มธานี เช น