âç¡ÅÑè ¹àÍÊâ«‹ ¡Ñ ºÊÑ §¤Áä·Â ¤Ù‹ ¤Ø ³ÀÒ¾¡ÒüÅÔ µ ãÊ‹ ã¨·Ø ¡ªÕ ÇÔ µ ẋ §»˜ ¹ ¾Ñ ¹¼Ù¡ ñòð »‚ àÍÊâ«‹ »ÃÐà·Èä·Â ¤× ¹ÊÔè §´Õ ..´Õ ãËŒ ÊÑ §¤Á ñòð »‚ àÍÊâ«‹ ã¹»ÃÐà·Èä·Â ÊÒ¹ÊÒÂãÂ Í¹Ø ÃÑ ¡É ÇÑ ²¹¸ÃÃÁ
๑ ๒ ๘ ๑ ๘ ๒ ๖
พ.ศ. ๒๔๓๗-๒๔๗๐
ÊÒèҡ»Ãиҹ
ความผู กพั นระหว างเอสโซ และคนไทย กำเนิ ดขึ้ นในป พ.ศ. ๒๔๓๗ ในรั ชสมั ยพระบาทสมเด็ จพระจุ ลจอมเกล าเจ าอยู หั ว และเป นที่ รู จั กภายใต ชื่ อ บริ ษั ทแสตนดาร ดออยล แห งนิ วยอร ก โดยมี ที่ ทำการสาขา ณ ตรอกกั ปตั นบุ ช สิ นค าในยุ คแรกที่ นำเข ามาจำหน าย และเป นที่ นิ ยมแพร หลาย คื อ น้ ำมั นก าด “ตราไก ” และ “ตรานกอิ นทรี ” รวมทั้ งผลิ ตภั ณฑ หล อลื่ น สำหรั บใช กั บเครื่ องจั กรไอน้ ำในโรงสี ข าว ต อมาในป พ.ศ. ๒๔๖๐ ได นำน้ ำมั นหล อลื่ นตรา “SOCONY” เข ามาจำหน ายพร อมทั้ งผลิ ตภั ณฑ ประเภทอื่ นๆ และในป พ.ศ. ๒๔๗๐ เริ่ มนำน้ ำมั นดี เซล หรื อ “โซล า” เข ามาจำหน ายเป นครั้ งแรก
¾ÃóäÁŒ ¾ÃÐÂÒÇÔ ¹Ô ¨
ÈÒʹʶҹ ¡Åҧ㨪¹
ขานรั บวิ ถี ชี วิ ต พ.ศ. ๒๔๗๑-๒๕๐๔
พ.ศ. ๒๔๗๔ แสตนดาร ดออยล แห งนิ วยอร ก และแวคคั่ มออยล ร วมกั นจั ดตั้ ง “บริ ษั ท โซโกนี -แวคคั่ ม คอร ปอเรชั่ น” ใน ป ๒๔๗๖ ร วมทุ นกั บบริ ษั ทน้ ำมั นที่ ใหญ ที่ สุ ดในโลก คื อ แสตนดาร ดออยล แห งนิ วเจอร ซี และเปลี่ ยนชื่ อบริ ษั ท เป น “บริ ษั ท แสตนดาร ด-แว คคั่ มออยล อิ งค ” ภายใต เครื่ องหมายการค า “ตราม าบิ น” “การคมนาคมทางถนนเป นที่ นิ ยม” บริ ษั ทฯ จึ งขานรั บวิ ถี ชี วิ ตที่ เปลี่ ยนไบ ด วยการนำน้ ำมั นเบนซิ นเติ มรถยนต เข ามาจำหน าย ผ านศู นย บริ การที่ สร างขึ้ นตามถนนสายต างๆ ในจั งหวั ดพระนคร
เนื่ องจากความต องการใช น้ ำมั นเพิ่ มขึ้ น บริ ษั ทฯ จึ งจั ดตั้ งคลั งน้ ำมั นแห งแรก ที่ จั งหวั ดลำปาง ในป พ.ศ. ๒๔๗๓ ต อมาในป พ.ศ. ๒๔๘๘ ก็ ได ลงทุ นขยายกิ จการ โดยสร างคลั งน้ ำมั นขนาดใหญ ที่ ช องนนทรี จั งหวั ดกรุ งเทพ และขยายคลั งน้ ำมั นในจั งหวั ดสำคั ญของแต ละภาค “ก าวสำคั ญ”
“ป มน้ ำมั นในยุ คแรก” จั ดตั้ งสถานี บริ การน้ ำมั นตามถนนสายหลั กเป นครั้ งแรกในป พ.ศ. ๒๔๗๓ ในป พ.ศ. ๒๔๗๔ นำเข าและจำหน ายผลิ ตภั ณฑ หล อลื่ นคุ ณภาพเยี่ ยม “ตราการ กอยล ” หรื อ เรี ยกกั นในท องตลาดว า “ตรานกแดง”
พ.ศ. ๒๕๐๕-๒๕๕๖
ในป พ.ศ. ๒๕๐๕ เปลี่ ยนชื่ อใหม เป น บริ ษั ท เอสโซ แสตนดาร ด อี สเทอร น จำกั ด และใช เครื่ องหมายการค าตั วอั กษร Esso ในวงรี แทนเครื่ องหมายม าบิ น ต อมาในป พ.ศ. ๒๕๐๘ ได เปลี่ ยนชื่ อเป น บริ ษั ท เอสโซ แสตนดาร ด ประเทศไทย จำกั ด และเปลี่ ยนชื่ อเป น บริ ษั ท เอสโซ (ประเทศไทย) จำกั ด (มหาชน) ในป พ.ศ. ๒๕๓๙ เริ่ มเสนอขายหุ นสามั ญต อประชาชนทั่ วไป ครั้ งแรกในป พ.ศ. ๒๕๕๑
เริ่ มธุ รกิ จการกลั่ นน้ ำมั นในประเทศไทย ด วยกำลั งการผลิ ต ๗,๐๐๐ บาร เรลต อวั น ในอำเภอศรี ราชา จั งหวั ดชลบุ รี ในป พ.ศ. ๒๕๑๐ โดยมี การปรั บปรุ งและเพิ่ มประสิ ทธิ ภาพของโรงกลั่ นเอสโซ ศรี ราชาอย างต อเนื่ อง ภายใต มาตรฐานคุ ณภาพที่ คนไทยมั่ นใจ จนป จจุ บั นมี กำลั งการผลิ ตอยู ในระดั บ ๑๗๗,๐๐๐ บาร เรลต อวั น
ย างก าวแรก สู ทศวรรษแห งความมั่ นคงและเชื่ อมั่ น
ทศวรรษที่ ๒ ทศวรรษแห งความเข มแข็ ง
ทศวรรษที่ ๓ ทศวรรษแห งความยิ่ งใหญ
ทศวรรษที่ ๔ ทศวรรษแห งความก าวไกล
ก าวไกล สู ทศวรรษที่ ๕ ด วยความไว ใจ เราพร อมก าวสู ทศวรรษที่ ๕ อย างมั่ นคง เพื่ อสานต อภารกิ จสำคั ญให สมกั บ ที่ คนไทยทั้ งประเทศให ความไว วางใจ ตลอดมา
พ.ศ. ๒๕๕๗
ผลิ ตภั ณฑ ภายใต เครื่ องหมายการค า “เอสโซ ” เป นที่ รู จั กกั นอย างดี ยิ่ งในประเทศไทย ผ านทางสถานี บริ การน้ ำมั นกว า ๕๐๐ แห งทั่ วประเทศ โดยมุ งเน นการพั ฒนาคุ ณภาพของผลิ ตภั ณฑ และบริ การอย างต อเนื่ อง รวมถึ งการปรั บรู ปลั กษณ สถานี บริ การ และพื้ นที่ ให บริ การอื่ นๆ เอสโซ ยั งให บริ การเปลี่ ยนถ ายน้ ำมั นหล อลื่ นผ านเครื อข าย “โมบิ ล 1 เซ็ นเตอร ” เพื่ อมอบการบริ การดู แลรถยนต ที่ ไว วางใจได ด วยมาตรฐานการบริ การอย างมื ออาชี พ ซึ่ งป จจุ บั นมี เครื อข ายกว า ๒๕๐ สาขาทั่ วประเทศ
เอสโซ ภู มิ ใจที่ มี ส วนเสริ มความแข็ งแกร งให กั บชุ มชนในทุ กๆ ที่ ที่ เราปฏิ บั ติ งาน ในขณะที่ ยึ ดมั่ นในการดำเนิ นธุ รกิ จอย างมี จริ ยธรรม เราภาคภู มิ ใจที่ ได มี ส วนสนั บสนุ นกิ จกรรมนานั ปการ ที่ มี ประโยชน ต อชุ มชน ท องถิ่ น และประเทศไทยโดยรวม
ก อนอื่ นผมต องขอขอบคุ ณที่ เอสโซ ให การสนั บสนุ นกิ จกรรมต างๆ ของศู นย ศิ ลปาชี พ บางไทรฯ มาโดยตลอด โดยเฉพาะอย างยิ่ ง ทางศู นย ศิ ลปาชี พ บางไทรฯ ได รั บการ สนั บสนุ นในการจั ดงานนิ ทรรศการเพื่ อเผยแพร ผลงาน รวมถึ งจำหน ายผลิ ตภั ณฑ และสาธิ ตการผลิ ตผลงานของศู นย ฯ ซึ่ งจั ดขึ้ นเป นประจำทุ กป ในโอกาสที่ เอสโซ ดำเนิ นธุ รกิ จในประเทศไทยมาครบ ๑๒๐ ป ในป นี้ ผมขออำนวยพรให บริ ษั ท เอสโซ เติ บโต เจริ ญก าวหน า อยู เคี ยงคู กั บสั งคมไทยตลอดไป
(นายธานิ นทร กรั ยวิ เชี ยร) องคมนตรี
รองประธานกรรมการมู ลนิ ธิ ส งเสริ มศิ ลปาชี พ ในสมเด็ จพระนางเจ าสิ ริ กิ ติ์ พระบรมราชิ นี นาถ
สภากาชาดไทย ได รั บการสนั บสนุ นการดำเนิ นภารกิ จ จาก เอสโซ มาเป นเวลายาวนาน ไม ว าจะเป นการมอบเงิ น สนั บสนุ นโครงการของสภากาชาดไทยในด านต างๆ อาทิ มอบรถตู เย็ นขนส งโลหิ ต จำนวน ๔ คั น สนั บสนุ นงาน บริ การด านการแพทย และสาธารณสุ ข โดยการจั ดซื้ อ อุ ปกรณ และเครื่ องมื อเครื่ องใช ทางการแพทย สำหรั บอาคาร “ภู มิ สิ ริ มั งคลานุ สรณ ” โรงพยาบาลจุ ฬาลงกรณ สนั บสนุ นช วยเหลื องานบรรเทาทุ กข เมื่ อคราวเกิ ดอุ ทกภั ย ในประเทศไทยหลายๆ ครั้ งที่ ผ านมา รวมถึ งการสนั บสนุ น การจั ดกิ จกรรมหารายได ให กั บสภากาชาดไทย และนอกจากนี้ ยั งให ความร วมมื อโดยการประชาสั มพั นธ ให พนั กงานของบริ ษั ท เอสโซ ร วมบริ จาคโลหิ ตเป นประจำ ถึ งป ละ ๔ ครั้ ง อี กด วย ในนามของสภากาชาดไทย ดิ ฉั นขอขอบคุ ณในน้ ำใจไมตรี ของผู บริ หาร และพนั กงานของ เอสโซ ที่ มอบให กั บ สภากาชาดไทยอย างต อเนื่ องเสมอมา และหวั งเป นอย างยิ่ งว า จะได รั บการสนั บสนุ นช วยเหลื อจากท านตลอดไป
(หม อมราชวงศ ปรี ยางค ศรี วั ฒนคุ ณ) ผู ช วยเลขาธิ การสภากาชาดไทย ฝ ายการจั ดหารายได และผู อำนวยการสำนั กงานจั ดหารายได สภากาชาดไทย
Esso 120 years of operations in Thailand 120 years of friendship As Esso celebrates its 120 years of operations in Thailand, the company is honored to receive congratulations and blessings from four partners in its endeavors to better the lives of Thai people.
บริ ษั ท เอสโซ ได ให การสนั บสนุ นการดำเนิ นงานของ มู ลนิ ธิ คุ ณพ อเรย โดยเฉพาะอย างยิ่ งในการฝ กและพั ฒนา ทั กษะวิ ชาชี พด านอิ เล็ กทรอนิ กส และคอมพิ วเตอร โดยจั ดทำห องปฏิ บั ติ งานให กั บนั กเรี ยนอาชี วพระมหาไถ พั ทยา มาอย างต อเนื่ อง ซึ่ งป นี้ นอกจากทางบริ ษั ท เอสโซ จะได มอบคอมพิ วเตอร โน ตบุ ก ให แล ว ยั งได จั ดงาน “เดิ น วิ่ งการกุ ศล เอสโซ ๑๒๐ ป มิ นิ มาราธอน” เพื่ อหาเงิ นสนั บสนุ นกิ จกรรมของมู ลนิ ธิ ฯ บริ ษั ท เอสโซ จึ งนั บได ว าเป นองค กรที่ มอบสิ่ งดี ๆ ให กั บสั งคม มาโดยตลอด ผม และ เด็ กๆ ตลอดจนนั กเรี ยนคนพิ การ ๘๕๐ คน ขอขอบคุ ณที่ บริ ษั ท เอสโซ ให การสนั บสนุ นมู ลนิ ธิ ฯ ตลอดมา
ขอพระอวยพร
บาทหลวง ดร. พิ ชาญ ใจเสรี ประธานมู ลนิ ธิ พระมหาไถ เพื่ อการพั ฒนาคนพิ การ
บริ ษั ท เอสโซ (ประเทศไทย) จำกั ด (มหาชน) เป นองค กรภาคเอกชนที่ ให ความสำคั ญในการมี ส วนร วม สนั บสนุ นการศึ กษา ตลอดระยะเวลากว า ๓๐ ป ที่ ผ านมา บริ ษั ทเอสโซ ฯ ได เล็ งเห็ นความสำคั ญของการศึ กษา ระดั บอุ ดมศึ กษา โดยได ตั้ งกองทุ นการศึ กษา เอสโซ สมโภชกรุ งรั ตนโกสิ นทร ๒๐๐ ป เพื่ อนำดอกผล ที่ ได รั บจากกองทุ นมาจั ดสรรเป นทุ นการศึ กษาให แก นิ สิ ต นั กศึ กษา ที่ กำลั งศึ กษาอยู ในระดั บปริ ญญาตรี ในสถาบั นอุ ดมศึ กษาของรั ฐ ซึ่ งให การสนั บสนุ นทุ นการศึ กษา อย างต อเนื่ องมาตั้ งแต ป พ.ศ. ๒๕๒๕ จนถึ งป จจุ บั น ในวาระพิ เศษที่ บริ ษั ท เอสโซ (ประเทศไทย) จำกั ด (มหาชน) ได เข ามาดำเนิ นกิ จการในประเทศไทย ครบรอบ ๑๒๐ ป ผมขอแสดงความยิ นดี และชื่ นชมต อความสำเร็ จของบริ ษั ทฯ ขออวยพรและให กำลั งใจสำหรั บการดำเนิ นกิ จการต อไป ของบริ ษั ทฯ ให ประสบความสำเร็ จตามที่ มุ งหวั งไว ทุ กประการ
รองศาสตราจารย กำจร ตติ ยกวี เลขาธิ การคณะกรรมการการอุ ดมศึ กษา
คุ ณโดม สุ ขวงศ (ที่ ๔ จากซ าย) ผู อำนวยการหอภาพยนตร ถ ายภาพร วมกั บ คุ ณโต ง อภิ ชน รั ตนาภายน (ซ าย) ผู สร าง ภาพยนตร “ย อนรอยภาพยนตร สารคดี ชุ ด ”มรดกไทย” ตอน “หลุ มศพที่ ลื อไซต ” ผศ. สุ วรรณา เกรี ยงไกรเพ็ ชร (ที่ ๒ จากซ าย) และคุ ณพรนิ ต วิ รยศิ ริ (ที่ ๕ จากซ าย)
คุ ณมานิ ตย รั กสุ วรรณ (ซ าย) ผู บรรยายภาพยนตร สารคดี “มรดกไทย” และในเวลาต อมาเป นผู บรรยายกี ฬาคนสำคั ญ ของวงการโทรทั ศน ไทย
Esso supports conservation of Thai cultural heritage as part of its 120 years celebration
Recognizing the importance of conservation of the Thai cultural heritage, Esso has supported the National Film Archive to preserve historical data in digital forms for future generations since the organization’s establishment 30 years ago. This year to commemorate Esso’s 120 anniversary of its operations in Thailand, Esso sponsored the Thai Film Archive’s production of a special documentary to highlight one of the documentary film series, “Thai Heritage,” which was selected as one of the country’s Outstanding Film Heritage for the year 2013. The Thai Heritage series were first produced by Esso 50 years ago and continues to receive interest from the public and students for its historical reference. th
กิ จกรรมที่ เกริ่ นมาก อนหน านี้ เรี ยกว า ‘ภาพยนตร สนทนา’ เป นรายการหนึ่ งที่ หอภาพยนตร (องค การ มหาชน) จั ดขึ้ นเนื่ องในโอกาสครบรอบ ๓๐ ป เป นการแนะนำและฉายภาพยนตร ก อนการสนทนา กั บนั กวิ ชาการ เกี่ ยวกั บเรื่ องภาพยนตร สารคดี ณ โรงภาพยนตร ศรี ศาลายา คุ ณโดม สุ ขวงศ ผู อำนวยการหอภาพยนตร ฯ ผู ก อตั้ งหอภาพยนตร ฯ และโครงการอนุ รั กษ ภาพยนตร ในประเทศไทย และ เจ าหน าที่ บริ หารของหอภาพยนตร ฯ รอต อนรั บคณะ ของชาวเอสโซ พร อมกั บนำชมสถานที่ ๓๐ ป เป นเวลาที่ ยาวนาน สำหรั บการดำเนิ นงาน ของหน วยงานหนึ่ ง เมื่ อย อนกลั บไปในป ๒๕๒๗ หน วยงานหอภาพยนตร แห งชาติ ได ก อตั้ งขึ้ นและ เริ่ มดำเนิ นการในสั งกั ดของสำนั กหอสมุ ดแห งชาติ กรมศิ ลปากร กระทรวงศึ กษาธิ การ สำนั กงานเดิ มตั้ ง อยู ที่ ถนนเจ าฟ า กรุ งเทพมหานคร พอถึ งป ๒๕๔๕ ได โอนมาสั งกั ดกระทรวงวั ฒนธรรม ตามพระราชบั ญญั ติ ปรั บปรุ งกระทรวง ทบวง กรม ให โอนกรมศิ ลปากร มาสั งกั ดกระทรวงวั ฒนธรรม หอภาพยนตร ฯ เป น หน วยงานแห งแรกและแห งเดี ยวในประเทศไทย ที่ ทำ หน าที่ เหมื อนกั บหอสมุ ด พิ พิ ธภั ณฑ และหอศิ ลป ที่ เก็ บภาพยนตร วี ดิ ทั ศน และสื่ อโสตทั ศน อื่ นๆ เพื่ อ อนุ รั กษ ไว เป นทรั พย สิ นทางป ญญาและมรดกทาง ศิ ลปวั ฒนธรรมของชาติ และจั ดบริ การให ประชาชน ทั่ วไป ได มี โอกาสศึ กษา ค นคว า และชื่ นชม หรื อใช ประโยชน ได อย างกว างขวาง สะดวกสบาย
â´Â ÇÔ ÊØ ·¸Ô ¨Ô µÃÒ ÇÒ¹Ô ªÊÁºÑ µÔ
ตอนสายของวั นนั้ น วั นที่ ฟ าชุ มฝน เสาร ที่ ๑๙ กรกฎาคม ๒๕๕๗ คณะของเรามุ งหน าเดิ นทางไปยั ง จุ ดหมายปลายทางที่ หอภาพยนตร (องค การมหาชน) เลขที่ ๙๔ หมู ๓ ถนนพุ ทธมณฑลสาย ๕ ตำบลศาลายา อำเภอพุ ทธมณฑล จั งหวั ดนครปฐม ใช เวลานานกว า ชั่ วโมง รถของเราก็ แล นผ านอาคารสี เหลื องเข มเดิ นขอบ ขาว ประดั บตั วอั กษร ‘เสี ยง ศรี กรุ ง’ สี แดงเข ม ใต โค ง ขอบขาวตรงหน าจั่ ว เข าไปจอดสนิ ทหน าทางเดิ นตรง เข าไปยั งอาคารโรงภาพยนตร ‘ศรี ศาลายา’ ที่ ตั้ งอยู ถั ด เข าไปภายในบริ เวณหอภาพยนตร ฯ อั นเป นสถานที่ จั ด กิ จกรรมในวั นนี้ ก อนเวลาเป ดงานบ ายโมงเล็ กน อย ท ามกลางสายฝนที่ โปรยปรายลงมาอย างต อเนื่ อง
ที่ เกี่ ยวกั บภาพยนตร แก ผู สนใจทั่ วไป ที่ ‘ห องสมุ ดและ โสตทั ศนสถาน เชิ ด ทรงศรี ’ ทุ กวั นจั นทร ถึ งวั นศุ กร เวลา ๙.๐๐ – ๑๗.๓๐ น. โดยไม มี ค าใช จ าย จั ดทำ ‘พิ พิ ธภั ณฑ ภาพยนตร ไทย’ ขึ้ นเป นแห งแรกและ แห งเดี ยวในประเทศไทย แสดงนิ ทรรศการ ๑๐๐ ป ภาพยนตร ในประเทศไทย หอเกี ยรติ ยศ และนิ ทรรศการ ขบวนการผลิ ตภาพยนตร ตั้ งแต อดี ตจนถึ งป จจุ บั น เป ดให ชมทุ กวั นเสาร -อาทิ ตย และวั นหยุ ดนั กขั ตฤกษ วั นละ ๓ รอบ เวลา ๑๐.๐๐ น. ๑๓.๐๐ น. และ ๑๕.๐๐ น. โดยไม เสี ยค าเข าชม จั ดทำ ‘ลานดารา’ ให เป นสถานที่ ที่ เหล าดาราภาพยนตร ไทยผู มี ชื่ อเสี ยง และได รั บการยกย อง มาประทั บรอยมื อรอยเท าไว เป น อนุ สรณ เพื่ อให แฟนภาพยนตร และผู สนใจมาย อนรำลึ ก ถึ ง ป จจุ บั นมี รอยมื อรอยเท าของดาราไทย จำนวนถึ ง ๑๕๓ คน ลานดารานี้ อยู ที่ หน า ‘โรงภาพยนตร ศรี ศาลายา’ โรงภาพยนตร ศรี ศาลายา เป นแหล งให บริ การค นคว า ศึ กษา และสั นทนาการด านภาพยนตร แก สาธารณชนแล ว ยั งถื อเป นโรงภาพยนตร ชุ มชนแห งแรก ขนาด ๑๒๑ ที่ นั่ ง ซึ่ งจั ดฉายภาพยนตร ที่ หอภาพยนตร ฯ สะสมไว และที่ จั ดหามาจากทั่ วโลก ทั้ งยั งใช เป นสถานที่ จั ดกิ จกรรม เพื่ อการเรี ยนรู ที่ น าสนใจ มี โปรแกรมฉายภาพยนตร เป น ประจำทุ กวั น โดยไม มี ค าใช จ ายในการเข าชม จั ดฉายใน วั นจั นทร -ศุ กร เวลา ๑๗.๓๐ น. วั นเสาร -อาทิ ตย เวลา ๑๓.๐๐ น., ๑๕.๐๐ น. และวั นหยุ ดนั กขั ตฤกษ เวลา ๑๓.๐๐ น. นอกจากนี้ ยั งเป นโรงภาพยนตร ที่ ทุ กโรงเรี ยน ในจั งหวั ดนครปฐมนำนั กเรี ยนมาชม เพื่ อให เรี ยนรู การ ชมภาพยนตร ในฐานะของมหรสพ สื่ อเพื่ อการสื่ อสาร และงานศิ ลป ใน ‘โครงการโรงหนั งโรงเรี ยน’ โดยเป ด ให บริ การวั นจั นทร -ศุ กร รอบเช า เวลา ๙.๐๐-๑๒.๐๐ น. และรอบบ าย เวลา ๑๓.๐๐-๑๖.๐๐ น. เพลิ ดเพลิ นกั บการทำความรู จั กกั บหอภาพยนตร ฯ เท าที่ จะทำได ในช วงเวลาสั้ นๆ นี้ จนเกื อบพลาดรายการ สำคั ญ ‘ภาพยนตร สนทนา’ ไปแล ว วิ ทยากรที่ ให เกี ยรติ ร วมการสนทนา ซึ่ งมี คุ ณสั ณห ชั ย โชติ รสเศรณี รองผู อำนวยการหอภาพยนตร ฯ เป นผู ดำเนิ นรายการ คื อ คุ ณพรนิ ต วิ รยศิ ริ ผู ถ ายทำภาพยนตร สารคดี ชุ ด ‘มรดกของไทย’ และ ผู ช วยศาสตราจารย สุ วรรณา เกรี ยงไกรเพ็ ชร อดี ตผู อำนวยการศู นย มานุ ษยวิ ทยา- สิ ริ นธร (องค การมหาชน) ท านที่ มี อายุ เกิ น ๔๐ ป ไปแล ว และเป นแฟนประจำ ของรายการโทรทั ศน ในยุ คขาวดำ คงไม มี ใครไม รู จั ก ภาพยนตร สารคดี ทางโทรทั ศน ชุ ด ‘มรดกของไทย’
ต อมา เมื่ อวั นที่ ๒๒ มิ ถุ นายน ป ๒๕๕๒ ได มี การ จั ดตั้ ง ‘หอภาพยนตร (องค การมหาชน)’ ขึ้ น เป นองค การ มหาชนของประเทศไทย ตามพระราชกฤษฎี กาจั ดตั้ ง หอภาพยนตร (องค การมหาชน) มี หน าที่ เก็ บรั กษาและ ดู แลภาพยนตร ของทั้ งประเทศเช นเดี ยวกั บหน าที่ รั บผิ ดชอบหอภาพยนตร ทั่ วโลก ในการเก็ บรวบรวม อนุ รั กษ ฟ ล มภาพยนตร หรื อแถบวี ดิ ทั ศน และให การ สนั บสนุ นการศึ กษา ค นคว า วิ จั ยทางด านภาพยนตร และวี ดิ ทั ศน ตลอดจนร วมมื อกั บต างประเทศในการ เก็ บรวบรวมและอนุ รั กษ ภาพยนตร นอกจากงานอนุ รั กษ ภาพยนตร แล ว หอภาพยนตร ยั งให บริ การค นคว าหนั งสื อ วารสาร รู ปถ าย สิ่ งพิ มพ โฆษณา งานวิ จั ย บทความวิ ชาการ และสื่ อโสตทั ศน
ที่ บริ ษั ท เอสโซ ฯ เป นผู อุ ปถั มภ การผลิ ต โดยเริ่ มตั้ งแต ป ๒๕๐๕ ป จจุ บั น ฟ ล ม-ภาพยนตร ชุ ดนี้ ทั้ งหมด อยู ใน ความดู แลรั กษาของหอภาพยนตร ฯ และด วยเหตุ นี้ เอง หอภาพยนตร ฯ จึ งได จั ดรายการภาพยนตร สนทนา ในครั้ งนี้ ขึ้ น เพื่ อรำลึ กและเป นการฉลองวาระครบรอบ ๓๐ ป ของหอภาพยนตร ฯ ๕๐ ป ของภาพยนตร สารคดี ‘มรดกของไทย’ และ ๑๒๐ ป ของการดำเนิ นธุ รกิ จของ เอสโซ ในประเทศไทยขึ้ น คุ ณพรนิ ต วิ รยศิ ริ ผู เป นบุ ตรชายของ คุ ณสมบู รณ วิ รยศิ ริ ช างภาพ หรื อที่ สมั ยนั้ นเรี ยกกั นว า ช างกล อง เล าถึ งความหลั งครั้ งที่ ตนยั งเป น ‘เด็ กขากล อง’ เดิ นตาม ผู เป นบิ ดา จนได เรี ยนรู มุ มกล อง การจั ดภาพ จั งหวะ การถ ายทำ การใช ชั ตเตอร และการแสดงหน ากล องไป โดยปริ ยาย จนได แสดงฝ มื อเป นช างกล องเองในเวลา ต อมา ภาพยนตร สารคดี ชุ ดนี้ ถ ายทำด วยฟ ล มขนาด ๑๖ มม. การผลิ ตภาพยนตร สารคดี ในยุ คนั้ น ผู รั บผิ ดชอบ หลั กคื อ ช างกล องนั่ นเอง คุ ณสมบู รณ ช างกล องคนแรก นั้ น มี ความได เปรี ยบ ทั้ งในการคั ดเลื อกเรื่ อง การค น ข อมู ล การสำรวจสถานที่ ถ ายทำ และเขี ยนบทบรรยาย จากการที่ เคยทำงานเป นผู สื่ อข าวและเป นนั กเขี ยน มาก อน ขั้ นตอนของการผลิ ต เริ่ มจากการถ ายทำให ได ภาพมาก อน แล วจึ งทำบทบรรยายตามในภายหลั ง ที มถ ายทำมี เพี ยง ๔-๕ คน ประกอบด วย ช างกล อง ผู กำกั บ ผู ช วยฯ เด็ กขากล อง ฯลฯ กั บกล องเพี ยง ๑ ตั ว ใช การบรรยายสดขณะออกอากาศ มี การประกอบ เพลง โดยการวางแผ นเสี ยงหน าห องพากย และอาศั ย เพี ยงสั ญญาณมื อเท านั้ น ผู บรรยายภาพยนตร ซึ่ งเป น ที่ รู จั กกั นดี ในขณะนั้ น คื อ คุ ณมานิ ตย รั กสุ วรรณ ผู ที่ ในเวลาต อมาเป นผู บรรยายกี ฬาคนสำคั ญของวงการ โทรทั ศน ไทย การออกไปสำรวจสถานที่ ถ ายทำล วงหน า สร าง ความประทั บใจให คุ ณพรนิ ตอยู หลายครั้ ง ที่ ประทั บใจ มากที่ สุ ด คื อคราวไปถ ายทำที่ สวนโมกขพลาราม ซึ่ งในสมั ยนั้ น ยั งไม มี ถนนหนทางต องใช จั กรยานยนต และพั กแรมอยู ในสวนโมกข อั นร มรื่ นนั่ นเอง ก อนชมภาพยนตร สารคดี ชุ ดมรดกของไทย เรื่ อง ‘หลุ มศพที่ ลื อไซต ’ ซึ่ งสร างขึ้ นในป ๒๕๐๕ และได รั บ การขึ้ นทะเบี ยนเป นมรดกชาติ เมื่ อ ป ๒๕๕๖ คุ ณพรนิ ตฯ กล าวว า “ต องขอบคุ ณ เอสโซ ที่ ทำให คนไทยได รู ว า ประเทศไทยนั้ น มี อะไรดี อยู ที่ ไหนบ าง” หลั งชมภาพยนตร จบ ผู ช วยศาสตราจารย สุ วรรณา
(จากซ ายไปขวา) คุ ณสั ณห ชั ย โชติ รสเศรณี ผู ดำเนิ นรายการ “ภาพยนตร สนทนา” คุ ณอภิ ชน รั ตนาภายน และคุ ณพรนิ ต วิ รยศิ ริ
เกรี ยงไกรเพ็ ชร วิ ทยากรอี กท านหนึ่ ง ได เข ามาร วม วงสนทนาด วย โดยให ความเห็ นในฐานะของผู ชมว า เสน ห ของรายการภาพยนตร สารคดี ชุ ดมรดกไทยนี้ มี รอบตั ว นั บตั้ งแต ความตื่ นเต นที่ ได ดู ได เห็ น ในสิ่ งที่ ไม เคยคิ ดว าจะได เห็ น เป นภาพสดๆ ที่ เป นธรรมชาติ เสน ห ประการถั ดไป คื อ ความหลากหลาย ที่ รายการ พาไปพบเห็ นสิ่ งน าสนใจ โดยส วนตั ว ท านเองยั งเคย ชื่ นชมว า ‘ทำไมเอสโซ ใจดี จั ง ยอมเอาสตางค มาทำให เราได ดู ของอย างนี้ ’ สำหรั บด านความนิ ยม ท านให ความเห็ นว า สามารถจะดู ได จากคำวิ จารณ หากมี การวิ จารณ ถึ ง เสมอๆ แสดงว ารายการนั้ นอยู ในความสนใจของผู ชม แม การเขี ยนบทก็ มี เนื้ อหาน าสนใจ ชวนติ ดตาม ทั้ งยั ง มี ความชั ดเจน การบรรยาย ก็ ไม เยิ่ นเย อจนเหมื อนเป น นวนิ ยาย และผู บรรยายเองก็ ทำหน าที่ ได ดี มาก อ านบท ได เหมื อนกั บพู ดให ฟ ง ในลั กษณะของบุ คคลที่ ๒ เล าให บุ คคลที่ ๓ ฟ ง โดยไม มี คำว า ‘ผม’ หลุ ดปากออกมาเลย หากผู ชมก็ รู สึ กได ว าพู ดกั บตน และสั มผั สได ถึ งความ ใกล ชิ ดสนิ ทสนม เช น การใช สรรพนามผู ชมว า ‘คุ ณที่ รั ก’ นั้ น ทำให รู สึ กว า ผู บรรยายคุ ยกั บผู ชม และการบรรยาย อย างเป นธรรมชาติ นี้ เอง ถื อเป นเสน ห อี กอย างหนึ่ ง ของรายการ ผู ช วยศาสตราจารย สุ วรรณา ยั งได กล าว สนั บสนุ นความเห็ นของคุ ณพรนิ ต ในเรื่ องของช างกล อง ด วยว า เป นคนที่ มี อิ ทธิ พลอย างมากกั บผู ชม เพราะคน ที่ ถื อกล องอยู ในมื อ คงจะมี ความรู สึ กไม แตกต างกั น นั กว า เมื่ อตนได พบได เห็ นอะไร ก็ อยากจะถ ายทอด อยากให คนอื่ นได เห็ นสิ่ งนั้ นอย างตนด วย
ผู ช วยศาสตราจารย สุ วรรณา เกรี ยงไกรเพ็ ชร
คุ ณพรนิ ต กล าวสรุ ปว า ภาพยนตร สารคดี ชุ ด ‘มรดกของไทย’ คื อ หลั กฐานทางวั ฒนธรรมอั นเก าแก ของไทยในอดี ต ที่ ไม จำเป นต องอาศั ยการพู ด แต สามารถนำมาให ดู เองเลยที เดี ยว ส วนผู ช วยศาสตราจารย สุ วรรณา ได ทิ้ งท ายไว ว า ภาพยนตร ชุ ดนี้ เป นหลั กฐาน ทางมานุ ษยวิ ทยา ที่ แสดงด วยภาพและข อความตาม บทบรรยายในรู ปแบบของภาพยนตร ซึ่ งช วยบั นทึ ก ทุ กสิ่ งทุ กอย างที่ อยู ‘ไกลเกิ นตั ว’ ไว ได อย างเป น ธรรมชาติ ในตอนท ายของ ‘ภาพยนตร สนทนา’ คุ ณโดม สุ ขวงศ ผู อำนวยการหอภาพยนตร ฯ ได เล าถึ งที่ มาของ การรั บภาพยนตร สารคดี ชุ ด ‘มรดกของไทย’ เข ามา เป นสมบั ติ ของชาติ ว า ด วยความสนใจในภาพยนตร ตั้ งแต สมั ยยั งอยู ในวั ยหนุ ม โดยเฉพาะอย างยิ่ ง ภาพยนตร สารคดี และสารคดี ชุ ด ‘มรดกไทย’ ก็ เป น รายการหนึ่ งที่ ชื่ นชอบมาตั้ งแต แรกออกอากาศ ดั งนั้ น เมื่ อสามารถจั ดตั้ งหอภาพยนตร ฯ ขึ้ นมาได จึ งเกิ ด ความคิ ดที่ จะนำภาพยนตร เหล านั้ นมาเก็ บรั กษาและ เผยแพร ออกไปในวงกว าง จึ งได ติ ดต อไปที่ เอสโซ และพบว า ภาพยนตร ชุ ดนี้ มี การเก็ บรั กษาไว เป นอย างดี ในที่ สุ ด บริ ษั ท เอสโซ ฯ ได มอบฟ ล มภาพยนตร ชุ ด ดั งกล าวทั้ งหมดให แก หอภาพยนตร ฯ คุ ณโดม เล าถึ งความตั้ งใจในเวลานั้ นว า “อะไรที่ ทำได ดี แล ว ไม ควรจะสู ญหายไป คนรุ นหลั งไม เคยเห็ น ก็ จะได เห็ น นำไปสู การศึ กษา ค นคว า เป นการตี ฆ อง ร องป าวให คนรู ว า เรามี หนั งเป นชุ ดกว า ๒๐๐ เรื่ อง ที่ ต องการเผยแพร ให คนรุ นหลั งได ชม เพื่ อช วยในการ เรี ยนรู และเพิ่ มพู นประสบการณ ให กั บคนในสั งคมไทย” คราวที่ วารสาร “ความรู คื อประที ป” มี อายุ ครบ ๕๐ ป เอสโซ ได มอบเงิ นเพื่ อสนั บสนุ นกิ จกรรมของ หอภาพยนตร จำนวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท เพื่ อสนั บสนุ น การรั กษาฟ ล มภาพยนตร เก า แผ นฟ ล ม วี ดิ ทั ศน ความรู และเหตุ การณ สำคั ญๆ ของชาติ ในอดี ต รวมถึ งกิ จกรรม ในโครงการต างๆ ของหอภาพยนตร แห งชาติ และใน โอกาสที่ เอสโซ ครบรอบ ๑๒๐ ป ในป นี้ เอสโซ ได สนั บสนุ นเงิ น ๑๒๐,๐๐๐ บาท เพื่ อสนั บสนุ นกิ จกรรม ของหอภาพยนตร ฯ โดยหอภาพยนตร ฯ ได มอบหมาย ให ผู สร างภาพยนตร รุ นใหม คื อ คุ ณโต ง อภิ ชน รั ตนาภายน ดำเนิ นการสร างภาพยนตร สารคดี เพื่ อ
ย อนรอยภาพยนตร สารคดี เรื่ องแรกของชุ ด ‘มรดกไทย’ คื อ ‘หลุ มศพที่ ลื อไซต ’ เท าที่ ยั งมี ร องรอยหลงเหลื ออยู มี การสั มภาษณ ผู เกี่ ยวข อง ทั้ งที มงานสร างภาพยนตร ผู ปรากฏตั วหรื อให สั มภาษณ ในภาพยนตร และเจ าหน าที่ ของเอสโซ ฯ ที่ ปฏิ บั ติ งานอยู ในยุ คนั้ น เพื่ อให เห็ นถึ ง ประโยชน ของการสร างภาพยนตร สารคดี เรื่ องนี้ ซึ่ งถื อ ได ว าเป น ‘มรดก’ ชิ้ นหนึ่ ง ที่ ไม ได เป นเพี ยงแค มรดกของ ชาติ เท านั้ น แต ยั งควรถื อว าเป นมรดกของมนุ ษยชาติ อี กด วย คุ ณโดม สรุ ปส งท ายว ารายการ ‘ความรู คื อประที ป’ ที่ ผู ชมรู จั กกั นดี ในยุ คหลั ง ก็ คื อรายการโทรทั ศน ที่ เอสโซ ฯ ให การสนั บสนุ นการผลิ ต สื บเนื่ องจากรายการภาพยนตร สารคดี ชุ ด ‘มรดกของไทย’ นี้ เอง ป จจุ บั นภาพยนตร สารคดี ชุ ด ‘มรดกของไทย’ เรื่ อง หลุ มศพที่ ลื อไซต ก็ ได รั บการขึ้ นทะเบี ยนให เป นหนึ่ งในมรดกภาพยนตร ของชาติ ประจำป ๒๕๕๖ หลั งจาก ‘ภาพยนตร สนทนา’ จบลงด วยความเห็ น ของผู สร างภาพยนตร รุ นใหม ผู แกะรอยภาพยนตร สารคดี ชุ ด ‘มรดกของไทย’ แล ว ความกระจ างชั ดเจนก็ เกิ ดขึ้ น ในเรื่ องของความสั มพั นธ ระหว าง ๓๐ ป หอภาพยนตร , ๕๐ ป มรดกของไทย และ ๑๒๐ ป เอสโซ ในประเทศไทย ว า แท จริ งคื อการร วมกั นสานสายใยของการอนุ รั กษ วั ฒนธรรมไทยให ยั่ งยื น สมดั งเจตน จำนงอั นงดงาม ของทั้ งผู อนุ รั กษ และเผยแพร ผู สร างและผู ให การ สนั บสนุ นการสร างภาพยนตร สารคดี ที่ เป นทั้ งมรดก ของชาติ เป นหลั กฐานทางวั ฒนธรรมและมานุ ษยวิ ทยา อั นล้ ำค า ให สื บทอดไปสู อนุ ชนรุ นหลั งได อย างไม สิ้ นสุ ด
คณะของเราอำลาจากหอภาพยนตร ฯ ที่ ศาลายา มาท ามกลางบรรยากาศสดชื่ นและชุ มฉ่ ำ ใต ฟ าหลั งฝน ความภาคภู มิ ใจในสิ่ งที่ คนรุ นก อนได เพี ยรสร างเพี ยรทำ มาเมื่ อวั นวาน และสั มฤทธิ์ ผลเป นที่ ประจั กษ แล ว
ในวั นนี้ กลั บยั งความแช มชื่ นใจให มากกว า ภาพของอาคารสี เหลื องเข มเดิ นขอบขาว ของหอภาพยนตร ฯ กำลั งลั บหายไปจาก
คลองสายตา แต ความมั่ นใจในพั นธะ สั ญญาหอภาพยนตร ฯ ในอั นที่ จะ สื บสานและอนุ รั กษ ศิ ลปวั ฒนธรรมไทย ผ านฟ ล มภาพยนตร และสื่ อโสตทั ศน หมายรวมถึ งภาพยนตร สารคดี ชุ ด ‘มรดก ของไทย’ ให อนุ ชนรุ นหลั ง ได ชื่ นชมและ เรี ยนรู เพื่ อช วยเพิ่ มพู นประสบการณ ให กั บ คนในสั งคมไทยนั้ น กลั บยั งคงสดใส แจ มชั ด ในความทรงจำของทุ กคน ได ไปเยี่ ยมไปเยื อนในวั นนั้ น
สารจากนายนี ล เอ. แฮนเซ็ น ประธานกรรมการและกรรมการผู จั ดการ บริ ษั ท เอสโซ (ประเทศไทย) จำกั ด (มหาชน) ป ๒๕๕๗ นั บเป นป ที่ มี ความสำคั ญอย างยิ่ งต อ บริ ษั ท เอสโซ (ประเทศไทย) จำกั ด (มหาชน) เพราะเป นป ที่ เราดำเนิ นธุ รกิ จในประเทศไทยครบ ๑๒๐ ป ผมรู สึ กเป นเกี ยรติ ที่ จะฉลองโอกาสพิ เศษนี้ ร วมกั บพนั กงานเอสโซ และบริ ษั ทในเครื อเอ็ กซอนโมบิ ลในประเทศไทยกว า ๒,๖๐๐ คน
เราได มี ส วนร วมในการดำเนิ นงานและกิ จกรรมต างๆ มากมาย เพื่ อร วมเสริ มสร างความมั่ นคงทางพลั งงาน และตอบสนองความต องการด านพลั งงานของคนไทย นั บแต ก าวแรกที่ เราได เริ่ มเข ามาดำเนิ นธุ รกิ จในสยามแต ครั้ งรั ชสมั ยพระบาทสมเด็ จพระจุ ลจอมเกล าเจ าอยู หั ว เมื่ อป พ.ศ. ๒๔๓๗ ตลอดเวลาที่ ผ านมา พนั กงานของเราได ร วมมื อร วมใจกั นพั ฒนาสร างสรรค สั งคม และ ชุ มชนที่ เราอยู ผ านทางโครงการและความริ เริ่ มต างๆ ในความรั บผิ ดชอบต อสั งคมเพื่ อนำไปสู การพั ฒนาอย างยั่ งยื น ป จจุ บั น ธุ รกิ จของเอสโซ และเอ็ กซอนโมบิ ลในประเทศไทย ครอบคลุ มการกลั่ นน้ ำมั นและการจั ดจำหน ายผลิ ตภั ณฑ น้ ำมั นเชื้ อเพลิ ง น้ ำมั นหล อลื่ น การผลิ ตก าซธรรมชาติ การผลิ ตและจำหน ายเคมี ภั ณฑ รวมทั้ งการให บริ การด านธุ รกิ จต างๆ แก บริ ษั ทในเครื อเอ็ กซอนโมบิ ลในกว า ๔๐ ประเทศทั่ วโลก ผ านสำนั กปฏิ บั ติ การภู มิ ภาคในกรุ งเทพ
การดำเนิ นงานสู ความสำเร็ จถึ ง ๑๒๐ ป สะท อนให เห็ นถึ งรู ปแบบความมี ประสิ ทธิ ภาพ ในการดำเนิ นธุ รกิ จอย างต อเนื่ องในสภาวการณ ต างๆ ไม ว าจะเป นช วงเศรษฐกิ จขาขึ้ นหรื อขาลง นอกจากนี้ ยั งสะท อนถึ งความตั้ งใจของพนั กงานในการปฏิ บั ติ งานอย างมี ความรั บผิ ดชอบ ด วยความปลอดภั ย และรั กษาสิ่ งแวดล อม ผมขอแสดงความขอบคุ ณ พนั กงานทุ กคน ทั้ งในอดี ตและป จจุ บั น ที่ ได อุ ทิ ศความรู ความสามารถ ทุ มเททำงานอย างหนั กให เอสโซ ประสบความสำเร็ จ เติ บโตเคี ยงคู คนไทยและประเทศไทยตลอดมา
ในโอกาสพิ เศษนี้ ผมขอกล าวถึ งและขอบคุ ณ หน วยงานและบุ คคลต างๆ นั บไม ถ วน ที่ ได มี ส วนเกี่ ยวข องและให การสนั บสนุ นกั บเอสโซ ตลอดเวลาที่ ผ านมา เอสโซ และคนไทย ผู กพั นกั นยาวนานกว า ๑๒ ทศวรรษ เราจะยั งคงจั ดหาพลั งงานที่ จำเป นต อการพั ฒนาและการเติ บโตของประเทศอย างต อเนื่ องเพื่ อความก าวหน าที่ มั่ นคงสู อนาคต
Message from Neil A. Hansen Chairman and Managing Director Esso (Thailand) Public Company Limited
The year 2014 represents a remarkable milestone for Esso (Thailand) Public Company Limited as the company celebrates 120 years of operations in Thailand. I am honored to join with the 2,600 employees of Esso and ExxonMobil affiliates in Thailand to commemorate this special occasion. We have contributed significantly to the important goals of improving energy sustainability and providing the energy requirements of the Thai people since the beginning of our operations in Siam during the reign of King Chulalongkorn in 1894. Over the years, our employees have also actively sought to sustain and develop the societies and communities in which we live through a variety of corporate social responsibility initiatives. Esso and ExxonMobil operations in Thailand include refining and marketing of fuels and lubricants, production of natural gas, manufacturing and marketing of chemical products, and the provision of various business support services to ExxonMobil affiliates in more than 40 countries through a regional operating headquarters located in Bangkok. This remarkable 120 year anniversary milestone is reflective of a business model built to endure the ups and downs of the business cycle. It also speaks volumes of the focus our employees place on operational integrity as we strive each day to operate safely and protect the environment. I would like to offer my gratitude to all employees, both past and present, whose tremendous talent, dedication, and hard work helped Esso build an enduring partnership with the people and country of Thailand. On this special occasion, I would like to recognize and thank the countless organizations and individuals who have provided support to Esso over the years. Esso and the Thai people have built a relationship that has lasted for 12 decades and we hope to continue to provide the energy needed to support Thailand’s growth and development for many years to come. th
พรรณไม้ พระยาวิ นิ จ
ดอกอรพิ ม
Phraya Winit: Father of Thai Botany Phraya Winit, or To Komes, has discovered many indigenous plants of Thailand during his service in the Thai Department of Forestry. He discovered 11 plants that were the first in the world. His dedication to the studies of Thai plants has earned Phraya Winit the father of Thai botany. Dr. Piya Chalermklin of Thailand Institute of Scientific and Technological Research wrote about 11 plants discovered by and named after Phraya Winit.
´Ã. » ÂÐ à©ÅÔ Á¡ÅÔè ¹ ¼ÙŒ àªÕè ÂǪÒÞ¾Ô àÈÉ Ê¶ÒºÑ ¹ÇÔ ¨Ñ ÂÇÔ ·ÂÒÈÒʵà áÅÐ à·¤â¹âÅÂÕ áË‹ §»ÃÐà·Èä·Â
อรพิ ม เป นชื่ อดอกไม ขนาดใหญ มี กลี บดอกสี ขาว กลี บโค งเรี ยวงาม ประหนึ่ งคิ้ วของนางเอกในวรรณคดี จึ งเป นที่ มาของอี กชื่ อหนึ่ งของต นอรพิ ม คื อ คิ้ วนาง ซึ่ งเป นพรรณไม พื้ นเมื อง ถิ่ นเดี ยวของไทย มี ขึ้ นอยู เฉพาะใน ประเทศไทยเท านั้ น จึ งนั บเป นความ
ภาคภู มิ ใจของคนไทยที่ คิ ดว า อรพิ ม เป น มรดกทรั พยากรธรรมชาติ ที่ บรรพบุ รุ ษมอบไว ให เราชาวไทย สมควรที่ จะหวงแหนและร วมกั น อนุ รั กษ รวมทั้ งมี ความยิ นดี ที่ จะรู จั กกั บผู ที่ สำรวจพบ อรพิ ม เป นคนแรกของโลก นอกจากการสำรวจพบ อรพิ ม เป นครั้ งแรกของโลก แล ว ท านยั งได พบพรรณไม ชนิ ดใหม ของโลกเป นจำนวน ถึ ง ๑๑ ชนิ ด จนได รั บการยกย องให เป นบิ ดาแห ง วงการพฤกษศาสตร ไทย นั บเป นความยิ่ งใหญ ในการ ย อนอดี ตไปรู จั กท านและผลงานในวงการพรรณไม ของ ท าน ใช แล ว..ท านคื อ อำมาตย เอก พระยาวิ นิ จวนั นดร ที่ มี ชื่ อเดิ มว า โต โกเมศ เกิ ดเมื่ อวั นที่ ๑๑ พฤศจิ กายน พ.ศ. ๒๔๓๓ ที่ บ านตำบลคลองเตย อำเภอเมื อง จั งหวั ดปทุ มธานี เป นบุ ตรคนโตของนายซองลิ้ ม และ นางพ วง โกเมศ ศึ กษาเบื้ องต นที่ โรงเรี ยนอั งกฤษมหา- พฤฒาราม โรงเรี ยนสวนกุ หลาบอั งกฤษ และโรงเรี ยน แผนที่ กรุ งเทพฯ ต อมาในป พ.ศ. ๒๔๕๒-๒๔๕๓ ได รั บทุ นของรั ฐบาลไปศึ กษาวิ ชาการป าไม ต อที่ โรงเรี ยน อิ มพี เรี ยลฟอเรสต คอลเลช เดราดู น ยู ไนเตตฟรอวิ นเชส อิ นเดี ย
เมื่ อสำเร็ จการศึ กษาแล วได เข ารั บราชการใน ตำแหน งผู ช วยเจ ากรมป าไม ๖ กรมป าไม ปฏิ บั ติ หน าที่ ในกรมป าไม มาโดยตลอด เดิ นทางไปปฏิ บั ติ งานใน หน าที่ และเก็ บตั วอย างพรรณไม ทั่ วประเทศ เป นผู ริ เริ่ ม ก อตั้ งหอพรรณไม ที่ มี ชื่ อย อว า BKF ของกรมป าไม ในป พ.ศ. ๒๔๗๓ (ป จจุ บั นอยู ในส วนของกรมอุ ทยาน แห งชาติ สั ตว ป าและพั นธุ พื ช) และได รั บพระราชทาน บรรดาศั กดิ์ สู งสุ ดเป นอำมาตย เอก พระยาวิ นิ จวนั นดร เมื่ อวั นที่ ๓๐ กั นยายน พ.ศ. ๒๔๘๕ และได รั บพระ มหากรุ ณาธิ คุ ณโปรดเกล าฯ แต งตั้ งให เป นราชบั ณฑิ ต ประเภทวิ ทยาศาสตร ชี วภาพ ประจำสาขาวิ ชาพฤกษ- ศาสตร สำนั กวิ ทยาศาสตร ราชบั ณฑิ ตยสถาน ต อมา ในป พ.ศ. ๒๔๘๖ ท านได ลาออกจากราชการไปดำรง ตำแหน งในบริ ษั ท ไม อั ดไทย จำกั ด และถึ งแก อนิ จกรรม เมื่ อวั นที่ ๑๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๙๘ สิ ริ รวมอายุ ได ๖๔ ป
ดอกจั่ นน้ ำ
พระยาวิ นิ จฯ สำรวจและเก็ บพรรณไม ทั่ วประเทศ ประมาณ ๒,๐๐๐ หมายเลข อยู ในช วงระยะเริ่ มแรกของ การศึ กษาพรรณไม ในประเทศไทย ในขณะที่ ประเทศไทย ยั งเต็ มไปด วยพื้ นที่ ป าไม ที่ สมบู รณ แต ในขณะเดี ยวกั น การเดิ นทางไปสำรวจและเก็ บพรรณไม ก็ ลำบากทุ ลั กทุ เล ไม สะดวกสบายเฉกเช นทุ กวั นนี้ ผลงานทางด านพฤกษ- ศาสตร ได เขี ยนหนั งสื อไม ประดั บบางชนิ ดของไทย (พ.ศ. ๒๔๘๓) หนั งสื อชื่ อพรรณไม แห งประเทศไทย ฉบั บชื่ อ พฤกษศาสตร -ชื่ อพื้ นเมื อง (พ.ศ. ๒๔๙๑) และฉบั บชื่ อ พื้ นเมื อง-ชื่ อพฤกษศาสตร (พ.ศ. ๒๕๐๓) นั บได ว า ผลงานของท านได เป นรากฐานสำคั ญในการศึ กษา พรรณไม ในป จจุ บั น ท านได รั บเกี ยรติ ใช ชื่ อของท านมา ตั้ งเป นชื่ อพรรณไม ถึ ง ๑๑ ชนิ ด ได แก อรพิ ม Bauhinia winitii Craib, ปอตี นเต า หรื อ ยายถมหาง Colona winitii (Craib) Craib, เครื อมะถั่ วเน า Combretum winitii Craib, มะพลั บเจ าคุ ณ Diospyros winitii Fletcher, จั่ นน้ ำ Ehretia winitii Craib, กล วยจะก าหลวง หรื อ ข าเจ าคุ ณวิ นิ จ Globba winitii C.H. Wight, ยาบขี้ ไก Grewia winitii Craib, มหาพรหม Mitrephora winitii Craib, หญ าเลื อดใหม Phyllanthus winitii Airy Shaw, หมั กม อ Rothmannia wittii (Craib) Bremek และ หว าเจ าคุ ณ Syzygium winitii (Craib) Merr. et L.M. Perry พรรณไม ทั้ ง ๑๑ ชนิ ด มี รู ปร างลั กษณะแตกต างกั น ขึ้ นอยู ในพื้ นที่ ป าแต ละแห ง ของประเทศ ขอเชิ ญมารู จั กกั บพรรณไม ที่ เป นเกี ยรติ ประวั ติ ของท าน แต ละชนิ ดที่ น าสนใจ ดั งนี้
ผลจั่ นน้ ำ
ฝ กอรพิ ม
ขนาด ๒ ซม. มี ครี บตามยาว ๓-๔ ครี บ ออกดอกเดื อน มิ ถุ นายน-กั นยายน ผลแก เดื อนกรกฎาคม-ธั นวาคม มี ขึ้ นกระจายพั นธุ อยู ในภาคเหนื อ ในป จจุ บั นยั งไม มี การ นำมาขยายพั นธุ และเป นพื ชป าที่ ยั งไม มี การนำมาปลู ก เพื่ อการใช ประโยชน เครื อมะถั่ วเน า Combretum winitii Craib อยู ใน วงศ สมอ (Combretaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบ เก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 376 เก็ บจากป า ผลั ดใบริ มลำธาร บ านแม ก อ จ. ลำพู น ที่ ระดั บความสู ง ๒๗๐ เมตร เป นไม เถาเลื้ อย เถามี ขนาด ๔-๕ มม. ใบเรี ยงตรงข าม มี ขนแน น รู ปรี กว าง ๗-๑๒ ซม. ยาว ๑๕-๒๓ ซม. มี เส นแขนงใบ ๑๐-๑๔ คู ออกดอกเป นช อ เมล็ ดกลมรี ตี พิ มพ รายงานการตั้ งชื่ อลงในวารสารของ ราชอุ ทยานคิ วในป พ.ศ. ๒๔๗๓ เครื อมะถั่ วเน าเป น พรรณไม ป าที่ ยั งไม ค อยมี คนรู จั ก ในป จจุ บั นยั งไม มี การ นำมาใช ประโยชน มะพลั บเจ าคุ ณ Diospyros winitii Fletcher อยู ใน วงศ มะพลั บ (Ebenaceae) เป นการเก็ บตั วอย างใน ภาคเหนื อในจั งหวั ดน านและอำเภอนครไทย จั งหวั ด พิ ษณุ โลก และตั้ งชื่ อให เป นเกี ยรติ แก พระยาวิ นิ จ ตี พิ มพ รายงานการตั้ งชื่ อลงในวารสารของราชอุ ทยานคิ วในป พ.ศ. ๒๔๘๐ เป นพรรณไม ถิ่ นเดี ยวของไทย ลั กษณะ เป นไม ต นขนาดเล็ ก สู งได ถึ ง ๑๘ เมตร ขึ้ นอยู ในป าดิ บ ชื้ นระดั บความสู ง ๒๑๐ เมตร ใบรู ปรี กว าง ๓-๖ ซม. ยาว ๘-๑๕ ซม. ปลายใบเรี ยวแหลม เนื้ อใบหนา เหนี ยว สี เขี ยวเข มเป นมั น ผลกลมขนาด ๒-๒.๕ ซม. เมื่ อสุ ก เยื่ อหุ มเมล็ ดมี รสหวาน จึ งเป นอาหารของสั ตว ป า มะพลั บเจ าคุ ณมี ทรงพุ มกะทั ดรั ด ผิ วใบสี เขี ยวเข มเป น มั น เปลื อกลำต นสี ดำ เป นไม ต นเนื้ อแข็ ง กิ่ งเหนี ยวมาก จึ งใช ปลู กเป นไม ประดั บทรงพุ มในงานภู มิ ทั ศน ได ดี จั่ นน้ ำ Ehretia winitii Craib อยู ในวงศ Boragi- naceae ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 532 จากจั งหวั ดกาญจนบุ รี บริ เวณ ใกล แหล งน้ ำในป าโปร ง ที่ ระดั บความสู ง ๑๘ เมตร มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๔๖๕ มี ลั กษณะเป นไม พุ ม กิ่ งห อยลง สู ง ๑-๓ เมตร ใบเดี่ ยวเรี ยงสลั บ รู ปรี ยาว ๓-๕ ซม. ใบหนาเหนี ยว สี เขี ยวเข มเป นมั น ช อดอกสี ม วง แบบช อแยกแขนงออกที่ ปลายกิ่ ง ดอกย อยมี ๕ กลี บ เมื่ อดอกบานมี ขนาด ๑ ซม. ติ ดผลเป นช อ ผลทรงกลม ขนาด ๐.๕ ซม. เมื่ อสุ กสี แดง มี ๔ เมล็ ด กระจายพั นธุ อยู ในที่ ราบภาคกลาง ออกดอกและติ ดผลเกื อบตลอดป มี การนำมาปลู กเป นไม ประดั บกั นบ าง แต ยั งไม แพร หลาย
ปอตี นเต า
อรพิ ม Bauhinia winitii Craib อยู ในวงศ ถั่ ว Leguminosae-Caesalpinioideae ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 494 จาก ป าเต็ งรั ง จั งหวั ดกาญจนบุ รี ที่ ระดั บความสู ง ๓๐ เมตร มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๔๖๗ เป นพรรณไม ถิ่ นเดี ยวของไทย ขึ้ นกระจายอยู ตามป าดิ บแล งหรื อป า เบญจพรรณและตามเขาหิ นปู น ในจั งหวั ดกาญจนบุ รี ลพบุ รี สระบุ รี นครสวรรค ราชบุ รี และเพชรบุ รี เป น ไม เถาเนื้ อแข็ งขนาดใหญ เลื้ อยได ไกลถึ ง ๑๐ เมตร มี มื อเกาะ ใบเดี่ ยวรู ปร างค อนข างกลม กว าง ๒-๔.๕ ซม. ยาว ๓-๔.๕ ซม. โคนใบหยั กเว ารู ปหั วใจ ปลายใบหยั ก เว าลึ กถึ งโคนใบ ช อดอกยาว ๑๐-๑๕ ซม. มี ดอกย อย ๕-๑๕ ดอก กลี บดอกกว าง ๓-๔ ซม. ยาว ๕-๘ ซม. ผลแบบฝ กถั่ วยาว ๑๕-๒๕ ซม. ออกดอกเดื อน พฤษภาคม-ตุ ลาคม ผลแก เดื อนตุ ลาคม-พฤศจิ กายน เนื่ องจากเป นพรรณไม ที่ มี ลั กษณะดี เด น ทนแล ง มี ช อ ดอกยาว แต ละดอกสี ขาวขนาดใหญ สวยงาม จึ งได รั บ ความนิ ยมนำมาปลู กเป นไม เถาเลื้ อยประดั บซุ ม หรื อไม คลุ มหลั งคาบนทางเดิ นกลางแจ ง ช วยบั งแสงและลด ความร อน ในป จจุ บั นมี ปลู กตามสวนสาธารณะ สวนรวม พรรณไม สวนพฤกษศาสตร แหล งพั กผ อน รวมถึ งตาม บ านที่ มี พื้ นที่ กว างใหญ จึ งนั บว าเป นพรรณไม ที่ รู จั กกั น ค อนข างกว างขวาง ปอตี นเต า หรื อ ยายถมหาง Colona winitii (Craib) Craib อยู ในวงศ ปอหู (Tiliaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบ เก็ บโดยพระยาวิ นิ จ จากอำเภอลี้ จั งหวั ดลำพู น ในป า ผลั ดใบที่ ระดั บความสู ง ๔๘๐ เมตร มี รายงานการตั้ งชื่ อ ในป พ.ศ. ๒๔๖๓ ลั กษณะเป นไม ต นขนาดเล็ ก สู งได ถึ ง ๑๐ เมตร ใบรู ปไข แกมรู ปขอบขนาน ยาว ๑๒-๒๕ ซม. ปลายใบหยั กเว า ๓ แฉก แหลมคล ายเล็ บเต า มี เส น แขนงใบเด นชั ด ๕ เส นออกจากโคนใบ ช อดอกยาว ๕-๑๕ ซม.ดอกย อยสี เหลื องขนาด ๓-๕ มม. ผลรู ปไข
ช อดอกกล วยจะก าหลวง
ยาบขี้ ไก Grewia winitii Craib อยู ในวงศ ปอหู (Tiliaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 341 จากจั งหวั ดลำปาง ในระดั บความ สู ง ๔๕๐ เมตร มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๔๖๘ มี ลั กษณะเป นไม พุ มกลมขนาด ๑ เมตร ใบรู ปค อนข าง กลมขนาด ๘-๑๕ ซม. ปลายใบแหลม โคนใบมี เส น แขนงใบ ๕ เส นออกจากจุ ดเดี ยวกั น ผิ วใบมี ขน ดอกมี ขนาด ๑ ซม. ผลมี ๔ พู กระจายพั นธุ โดยเมล็ ดอยู ตาม ที่ ราบในภาคเหนื อ ยาบขี้ ไก เป นพรรณไม ป าที่ ยั งไม ค อย มี คนรู จั ก ในป จจุ บั นยั งไม มี การนำมาใช ประโยชน มหาพรหม Mitrephora winitii Craib อยู ในวงศ กระดั งงา (Annonaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบ เก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 577A จากจั งหวั ด ประจวบคี รี ขั นธ เมื่ อวั นที่ ๒๘ มิ ถุ นายน พ.ศ. ๒๔๖๔ มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๔๖๕ มี ลั กษณะเป น ไม ต นขนาดเล็ ก สู ง ๕-๑๐ เมตร ผิ วใบสากคายและติ ด แน นกั บกิ่ ง กลี บดอก ๖ กลี บ เรี ยงเป น ๒ ชั้ น ชั้ นนอก สี ขาว เมื่ อดอกบานมี ขนาด ๘-๑๐ ซม. กลี บดอกชั้ นใน ประกบกั นเป นรู ปกระเช าสี แดงเลื อดนก ผลกลุ ม มี ผล ย อย ๑๐-๑๖ ผล ออกดอกบานเดื อนเมษายน-พฤษภาคม มหาพรหมจั ดเป นพื ชถิ่ นเดี ยวของไทย มี สถานภาพหายาก ในถิ่ นกำเนิ ด มี ดอกสวยงามและมี กลิ่ นหอม ต นที่ ปลู ก จากต นกล าเพาะเมล็ ดจะแตกกิ่ งมี ทรงพุ มสวยงาม จึ งได รั บความนิ ยมปลู กเป นไม ดอกประดั บกั นแพร หลาย นั บว าเป นพรรณไม ที่ ได รั บการอนุ รั กษ นอกถิ่ นกำเนิ ดไว อย างได ผลดี ชนิ ดหนึ่ ง มี การปลู กใช ประโยชน เป นไม ดอก ไม ประดั บ จึ งไม มี โอกาสสู ญพั นธุ
ดอกมหาพรหม
กล วยจะก าหลวง หรื อ ข าเจ าคุ ณวิ นิ จ Globba winitii C.H. Wight อยู ในวงศ ขิ ง (Zingiberaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 1228 จากริ มลำธารป าแม กิ่ ว จั งหวั ดลำพู น เมื่ อ เดื อนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๘ มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๔๖๙ มี ลั กษณะเป นไม ล มลุ กอายุ หลายป มี เหง า ใต ดิ น มี กาบหุ มเป นแท งคล ายลำต นสู ง ๕๐-๗๐ ซม. ใบเดี่ ยว รู ปใบหอกแกมรู ปขอบขนาน กว าง ๕.๕ ซม. ยาว ๑๕-๒๕ ซม. โคนใบรู ปหั วใจ ปลายเรี ยวแหลม ก านใบยาว ๕-๗ ซม. ช อดอกยาว ๘-๑๕ ซม. อ อนโค ง ลง ใบประดั บรู ปไข สี ขาวอมชมพู จนถึ งสี ม วง ช อดอกย อย มี ๒-๓ ดอก กลี บดอกสี เหลื อง ผลรู ปไข ขนาด ๗ มม. มี ๖ เมล็ ด กล วยจะก าหลวงพบทั่ วไปตามที่ ชื้ น ตั้ งแต ระดั บพื้ นราบจนถึ งความสู ง ๔๐๐ เมตรในภาคเหนื อ บางส วนของภาคตะวั นออกเฉี ยงเหนื อและในภาคกลาง ออกดอกในเดื อนมิ ถุ นายนถึ งสิ งหาคม ในป จจุ บั นมี การ ปรั บปรุ งพั นธุ จนสวยงาม แล วปลู กเป นไม ประดั บกั นทั่ วไป นำไปใช บู ชาพระ โดยเฉพาะอย างยิ่ งที่ วั ดพระพุ ทธบาท ราชวรมหาวิ หาร จั งหวั ดสระบุ รี มี ประเพณี ตั กบาตร ดอกไม ในวั นเข าพรรษา แล วเรี ยกรวมๆ สำหรั บดอกไม ที่ คล ายคลึ งกั นและใช ในงานนี้ ว า ดอกเข าพรรษา
หว าเจ าคุ ณ Syzygium winitii (Craib) Merr. et L.M. Perry อยู ในวงศ ชมพู (Myrtaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 1787 จาก ป าดิ บชื้ น ในหมู บ านแม สะเนี ยน จ. น าน ที่ ระดั บความสู ง ๔๐๐ เมตร ตี พิ มพ รายงานการตั้ งชื่ อ Eugenia winitii ลงในวารสารของราชอุ ทยานคิ วในป พ.ศ. ๒๔๗๒ ต อมาจึ งเปลี่ ยนเป นชื่ อ Syzygium winitii ในป พ.ศ. ๒๔๘๔ ลั กษณะเป นไม พุ มสู ง ๕ เมตร ใบค อนข างยาว ผิ วใบเรี ยบสี เขี ยวเข มเป นมั น ผลกลมทรงกระบอก เมื่ อ สุ กสี ม วง เป นอาหารของสั ตว ป า และยั งเป นพื ชป าที่ ยั ง ไม มี การนำมาปลู กเพื่ อใช ประโยชน พรรณไม แต ละชนิ ด มี ชื่ อระบุ ชนิ ด winitii ที่ บ งบอก ได ว า พระยาวิ นิ จ เป นผู สำรวจพบเป นครั้ งแรก จึ งนั บ เป นเกี ยรติ ต อผู ค นพบ และเป นเกี ยรติ ต อประเทศไทย ในฐานะของสถานที่ สำรวจพบเป นครั้ งแรก มี บางชนิ ด ที่ มี รายงานว ามี การสำรวจพบเฉพาะในประเทศไทย ที่ เรี ยกว า พรรณไม ถิ่ นเดี ยว (endemic to Thailand) ได แก อรพิ ม มหาพรหม และมะพลั บเจ าคุ ณ บางชนิ ด มี ดอกสวยงาม ปลู กกั นมากจนเป นพื ชเศรษฐกิ จ ดั งเช น กล วยจะก าหลวง นำมาจำหน ายกั นในวั นเข าพรรษา จนกระทั่ งผู คนทั่ วไปเรี ยกกั นว า ดอกเข าพรรษา แต บาง ชนิ ดถึ งจะมี ดอกสวยงาม มี กลิ่ นหอม ก็ ยั งไม ค อยมี คน รู จั ก ดั งเช น หมั กม อ ยั งไม มี ใครนำมาปลู กเป นไม ดอก ไม ประดั บ น าเสี ยดายที่ ยั งปล อยให สวยงามอยู เฉพาะ แต ในป า รอวั นให ผู คนประจั กษ ในคุ ณค า แล วพั ฒนา เป นพื ชเศรษฐกิ จเหมื อนกั บชนิ ดอื่ นได บ าง อย างไรก็ ตาม ยั งมี อี กหลายชนิ ด อาทิ ปอตี นเต า ยาบขี้ ไก และหญ า- เลื อดใหม ที่ ยั งไม มี ใครรู จั ก ยั งไม มี การนำมาใช ประโยชน สมควรที่ นั กวิ จั ยในแต ละแขนงของไทยจะได เร งรี บวิ จั ย และพั ฒนาหาคุ ณค าในตั วมั นเอง แล วนำมาใช ประโยชน ก อนที่ ผลงานวิ จั ยพรรณไม พื้ นเมื องเหล านี้ จะตกเป น ของชาวต างชาติ
ช อดอกหมั กม อ
หญ าเลื อดใหม Phyllanthus winitii Airy Shaw อยู ในวงศ เปล า (Euphorbiaceae) มี อี กชื่ อหนึ่ งคื อ มะขามป อมดิ น ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บโดย พระยา วิ นิ จ หมายเลข Winit 430 จากบ านแม ลี้ จั งหวั ดลำพู น ที่ ระดั บความสู ง ๕๕๐ เมตร เมื่ อวั นที่ ๑๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๘ มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๕๑๒ เป นไม ต นขนาดเล็ ก ไม แตกแขนง ต นสู ง ๖๐ ซม. ใบประกอบคล ายใบมะขาม เรี ยงสลั บในระนาบเดี ยวกั น ยาว ๗-๘ ซม. ใบย อยรู ปขอบขนานยาว ๐.๘ ซม. ดอก แยกเพศ ผลแตกตามพู หญ าเลื อดใหม กระจายพั นธุ อยู ในภาคเหนื อ เป นพรรณไม ป าที่ ยั งไม ค อยมี คนรู จั ก ในป จจุ บั นยั งไม มี การนำมาใช ประโยชน หมั กม อ Rothmannia wittii (Craib) Bremek. อยู ในวงศ เข็ ม (Rubiaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บ โดยพระยาวิ นิ จ (ในชื่ อของ Witt และไม ระบุ หมายเลขที่ เก็ บ) จากป าเต็ งรั งบ านชุ มแสง จั งหวั ดนครราชสี มา ที่ ระดั บความสู ง ๖๐ เมตร มี รายงานตี พิ มพ ครั้ งแรก ในชื่ อของ Randia wittii ในป พ.ศ. ๒๕๕๔ แล วเปลี่ ยน เป นชื่ อนี้ ในป เดี ยวกั น ลั กษณะเป นไม ต นขนาดเล็ ก สู ง ๖-๑๐ เมตร ใบเดี่ ยวเรี ยงตรงข ามเป นคู รู ปรี ยาว ๖-๑๐ ซม. ดอกออกเป นกระจุ กใกล ปลายยอดสี ขาวนวล จำนวน ๑-๑๒ ดอก รู ประฆั ง ปลายแยกเป น ๕ กลี บ ดอกบานมี ขนาด ๓-๕ ซม. กลี บดอกด านในมี จุ ดประสี ม วงแดง ออกดอกพร อมกั นทั้ งต น ในเดื อนมี นาคม- เมษายน มี ฤดู ดอกบานนาน ๑ สั ปดาห ส งกลิ่ นหอม ช วงกลางวั นและกลางคื น ผลกลมขนาด ๓-๔ ซม. เมื่ อสุ กสี ดำ เนื้ อในรั บประทานได ขยายพั นธุ ได โดยการ เพาะเมล็ ด นั บว าเป นพรรณไม ป าที่ มี ดอกสวยงามและ มี กลิ่ นหอม แต ยั งไม ค อยเป นที่ รู จั กกั นอย างแพร หลาย
ดร.ป ยะ เฉลิ มกลิ่ น ป จจุ บั นเป นผู เชี่ ยวชาญพิ เศษ สถาบั นวิ จั ยวิ ทยาศาสตร และเทคโนโลยี แห งประเทศไทย (วว.) ทำงานวิ จั ยเกี่ ยวกั บเรื่ องทางด านเทคโนโลยี การเกษตร ในการพั ฒนา พรรณไม ที่ หายากและใกล สู ญพั นธุ เพื่ อการใช ประโยชน และอนุ รั กษ อย างยั่ งยื น
ศาสนสถานกลางใจชน
â´Â âÊÁªÂÒ ¸¹Ñ §¡Ø Å
กว าศตวรรษมาแล ว ที่ เอสโซ ได นำเอาผลิ ตภั ณฑ ป โตรเลี ยมต างๆ เข ามาสู ตลาดของประเทศไทย อั นถื อ ได ว าเป นจุ ดเริ่ มต นของกิ จการด านพลั งงานในดิ นแดน แห งนี้ ในช วงเวลาใกล เคี ยงกั นนั้ นเอง ได มี การเริ่ มตั้ ง ถิ่ นฐานของชุ มชนเชื้ อชาติ ต างๆ ในส วนต างๆ ของ ประเทศไทย และได นำศิ ลปวั ฒนธรรมถ ายทอดสู สั งคม ไทย ผ านปรั ชญาความเชื่ อและวิ ถี ชี วิ ตที่ ผสมผสานกั น อย างลงตั ว ดั งเช นปรากฏใน ศาสนสถานทั้ ง ๓ แห ง ที่ มี อายุ อานามใกล เคี ยงกั บเอสโซ คื อ วั ดศรี ชุ ม วั ดใน พุ ทธศาสนาที่ งดงามด วยศิ ลปกรรมแบบพม า อาสนวิ หาร แม พระบั งเกิ ด ที่ สร างตามสถาป ตยกรรมกอธิ ก (Gothic) ของชุ มชนคริ สตชนคาทอลิ กริ มฝ งแม น้ ำแม กลอง และ มั สยิ ดยะวา ศู นย รวมจิ ตใจชาวมุ สลิ มเชื้ อสายยะวา ย านสาทรใจกลางกรุ งเทพมหานคร
Three religious places live in harmony in the Land of Smile Esso has introduced many petroleum products to Thai people for more than a century, which was part of the country’s energy development. At about the same time, many ethnics were settled in many parts of Thailand. These people have brought their culture and beliefs to the country as shown in three religious places which were built more than a century ago.
ในบรรดาวั ดที่ สร างโดยได รั บอิ ทธิ พลจากศิ ลปะพม า ซึ่ งขึ้ นทะเบี ยนโบราณสถานกั บกรมศิ ลปากร วั ดศรี ชุ ม ได รั บการยกย องว าเป นเลิ ศ อาคารซึ่ งขึ้ นทะเบี ยน โบราณสถานกั บกรมศิ ลปากรภายในวั ด ได แก วิ หาร ทรวดทรงแบบพม าและโบสถ ทรงมณฑปแบบพม า นอกจากนี้ ภายในวั ดยั งมี เจดี ย หอสวดมนต และกุ ฏิ สงฆ อั นสร างอย างวิ จิ ตรบรรจง บริ เวณกลางวั ดเป นที่ ตั้ งของวิ หารซึ่ งเป นอาคาร ๒ ชั้ น ชั้ นบนเป นไม ชั้ นล างเป นตึ กวิ หาร เป นอาคาร มี ยอดปราสาท ๕ ยอด ยอดปราสาทตรงกลางมี ยอดสู ง ลดหลั่ นกั น ๖ ชั้ น เรื อนยอดชั้ นสู งสุ ดประดั บฉั ตรทอง อั นเป นเอกลั กษณ ของประติ มากรรมพม า ยอดปราสาท ทางทิ ศเหนื อและใต มี ยอดสู งลดหลั่ นกั น ๕ ชั้ น ยอด ปราสาททางทิ ศตะวั นออกและตะวั นตก มี ยอดสู ง ลดหลั่ นกั น ๔ ชั้ น หลั งคาของยอดปราสาทประดั บ ด วยไม และสั งกะสี แกะสลั ก เหนื อบั นไดทางขึ้ น วิ หารทั้ งสองด านมี หน ามุ ขแกะสลั กลงรั ก ป ดทอง เป นรู ปตุ กตาพม ายื นอยู บนลาย เครื อเถา หน าบั นของหน ามุ ขเป นไม จำหลั ก ประดั บกระจกสี ฝ มื อของช างชาวพม า จากเมื องมั ณฑเลย ภายในวิ หารแห งนี้ เป นที่ ประดิ ษฐานพระพุ ทธรู ปจาก ประเทศพม า ทางทิ ศตะวั นออกของวิ หาร เป นที่ ตั้ งของ อุ โบสถทรงจั ตุ รมุ ข ก ออิ ฐฉาบปู นประดั บ กระจกสี หลั งคาทรงมณฑปย อมุ มไม สิ บสอง ประกอบด วยเรื อนยอด ๕ ยอด ยอดกลางสู ง ๗ ชั้ น ชั้ นสู งสุ ดประดั บฉั ตรทอง ตามเชิ งชายของหลั งคาตระการตา ด วยโลหะฉลุ ลาย ภายในอุ โบสถประดิ ษฐานพระพุ ทธรู ป จากพม า ด านหน าอุ โบสถเป นบั นไดปู นป นรู ปพญานาค ข างอุ โบสถเป นพระธาตุ เจดี ย ทรงกลมก ออิ ฐถื อปู น ภายใน ประดิ ษฐานพระบรมสารี ริ กธาตุ ซึ่ งอั ญเชิ ญมาจากประเทศ พม า น าเสี ยดายที่ วิ หารของวั ดศรี ชุ มเคยถู กไฟไหม ในคื นวั นที่ ๑๖ มกราคม ๒๕๓๕ ขณะนั้ นท าน อู ป ญญา วั งสะ เจ าอาวาสชาวพม ารู ปที่ ๖ เป นผู เดี ยว ที่ เห็ นเหตุ การณ ต อมา คุ ณเพ็ ญจั นทร ธรรมวงศ ทายาทของผู สร างวั ดได ประสานงานกั บอธิ บดี กรม ศิ ลปากร ทำการบู รณะปฏิ สั งขรณ วิ หารซึ่ งถู กไฟไหม จนงดงามดั งป จจุ บั น
วั ดศรี ชุ ม วั ดศรี ชุ มสร างเมื่ อป พ.ศ. ๒๔๓๓ ได รั บพระราชทาน วิ สุ งคามสี เมื่ อป พ.ศ. ๒๔๓๖ ได รั บการประกาศขึ้ น ทะเบี ยนโบราณสถาน ในป พ.ศ. ๒๕๒๔ วั ดนี้ สร างโดย คหบดี ชาวพม าผู มี นามว า จองตะก าอู โย ร วมด วย แม เลี้ ยงป อม และพ อเลี้ ยงอู หม อง ยี ผู เป นบุ ตรสาว และบุ ตรเขยของจองตะก าอู โย ในยุ คนั้ น มี ชาวพม า เข ามาอยู ในจั งหวั ดลำปาง จากการว าจ างของบริ ษั ท สั ญชาติ อั งกฤษที่ ได รั บสั มปทานการทำป าไม จึ งต องจ าง ชาวพม าผู เชี่ ยวชาญด านป าไม เข ามาทำงานด วย ทั้ งนี้ ยั งมี คหบดี ชาวพม าอี กส วนหนึ่ งซึ่ งหลบหนี เข ามาอาศั ย อยู ในไทย เมื่ อสมั ยพม าตกเป นเมื องขึ้ นของอั งกฤษ
หน าต างกุ หลาบ (Rose window) เป นวงกลม ประดั บ ด วยกระจกสี (Stained Glass) จากประเทศฝรั่ งเศส ภาพในกระจกสี มี ๒ ส วน ส วนแรกอยู ด านบนของผนั ง ด านในอาสนวิ หาร เป นภาพประวั ติ ของพระแม มารี ย ส วนที่ ๒ อยู เหนื อซุ มประตู หน าต างเป นภาพนั กบุ ญ (Saints) ผนั งของอาสนวิ หารสร างจากอิ ฐเผา ฉาบด วย ปู นตำกั บน้ ำเชื่ อมจากน้ ำอ อยที่ เคี่ ยวจนเป นสี ดำ พื้ นของอาสนวิ หารปู ด วยหิ นแกรนิ ตและหิ นอ อน ประตู อาสนวิ หารเป นภาพแกะสลั กตามคั มภี ร ไบเบิ ล ย อนกลั บไปในป พ.ศ. ๒๓๗๘ พระสั งฆราชกู ร เวอซี ซึ่ งปกครองชาวคาทอลิ กในประเทศไทย พม า ลาว เขมร มลายู และสิ งคโปร ได เดิ นทางไปเยี่ ยมชาวคาทอลิ กใน ประเทศสิ งคโปร เมื่ อพระสั งฆราชได พบกั บบาทหลวง อั ลบรั งค (คุ ณพ ออั ลบรั งค ) ผู ทำหน าที่ สอนศาสนาให ชาวสิ งคโปร ท านได ขอให คุ ณพ ออั ลบรั งค เดิ นทางมาสอน ศาสนาแก ชาวจี นในประเทศไทย ในป ต อมา คุ ณพ ออั ลบรั งค ออกเดิ นทางด วยเท า ขี่ ช าง และนั่ งเรื อใบ จนไปถึ งกรุ งเทพฯ โดยใช เวลา แรมเดื อน ขณะนั่ งเรื อผ านแม น้ ำแม กลอง บริ เวณบาง- นกแขวก ท านได พบหมู บ านของชาวจี นคาทอลิ กซึ่ งย าย มาจากวั ดแม พระลู กประคำหรื อวั ดกาลหว าร ตลาดน อย
อาสนวิ หารแม พระบั งเกิ ด (Nativity of Our Lady Cathedral)
ข าพเจ าเดิ นทางไปถึ งอาสนวิ หารในตอนเช าวั น อาทิ ตย ขณะที่ พิ ธี มิ สซาบู ชาขอบพระคุ ณกำลั งจะเริ่ มต น ขึ้ น เสี ยงเพลงสรรเสริ ญพระเจ า บาทหลวงผู ประกอบพิ ธี เริ่ มสวดภาวนา สั ตบุ รุ ษหลากวั ยสำรวมจิ ตใจเข าสู พิ ธี การ อั นศั กดิ์ สิ ทธิ์ นี่ คื อบรรยากาศการฉลองทุ กวั นอาทิ ตย วั นพระเจ าของชุ มชนคริ สตชนริ มสายน้ ำแม กลอง ที่ ปฏิ บั ติ สื บทอดศรั ทธาของบรรพบุ รุ ษ ณ โบสถ บางนกแขวก แห งนี้ มานานกว าศตวรรษ อาสนวิ หารแม พระบั งเกิ ด เป นอาสนวิ หารประจำ เขตมิ สซั งราชบุ รี อั นประกอบด วย จั งหวั ดราชบุ รี กาญจนบุ รี เพชรบุ รี และสมุ ทรสงคราม อาสนวิ หาร แห งนี้ เริ่ มสร างเมื่ อป พ.ศ. ๒๔๓๓ ซึ่ งอยู ในสมั ยรั ชกาล ที่ ๕ ได ใช ชื่ อแม พระบั งเกิ ด หรื อ Nativity of Our Lady Cathedral เพื่ อถวายเกี ยรติ แก พระแม มารี ย พระมารดา ของพระเยซู คริ สต สร างด วยสถาป ตยกรรมแบบกอธิ ก (Gothic) มี หอระฆั งยอดแหลมเรี ยงรายบนหลั งคา
ซั ลมอน มิ ชชั นนารี ชาว ฝรั่ งเศส ๔ ป ต อมา ท านได เป นเจ าอาวาส วั ดบางนกแขวก ในป พ.ศ. ๒๔๓๓ บาทหลวง เปาโล หรื อ คุ ณพ อเป า เริ่ มสร างวั ดเป นตึ กถาวร โดยได รั บเงิ นช วยเหลื อ จากญาติ พี่ น องของท าน ที่ ประเทศฝรั่ งเศส รวมทั้ ง
กรุ งเทพฯ ชาวจี นคาทอลิ กกลุ มนี้ มี ๕ ครอบครั ว พวกเขา มาหั กร างถางพงปลู กผั กทำมาหากิ นต างถิ่ น ภายใต การ นำของหั วหน ากลุ มผู มี นามว า นายฟรั งซิ สโก ไง ท าน เห็ นว านายไง ผู นี้ มี ความศรั ทธามั่ นคงดี แม อยู ห างไกล จากโบสถ ก็ ยั งคงนำพี่ น องลู กหลานสวดภาวนาทุ กวั น และเพราะศรั ทธานี้ เอง ทำให คุ ณพ อมาพบพวกเขาขณะ เดิ นทางมาประเทศไทยครั้ งแรก นี่ คื อจุ ดเริ่ มต นของ ชุ มชนคาทอลิ กชาวบางนกแขวก เมื่ อคุ ณพ ออั ลบรั งค เดิ นทางไปถึ งกรุ งเทพฯ ท านได รั บแต งตั้ งให ดู แล วั ดกาลหว าร แต ท านยั งคงหาโอกาสเดิ นทางไปเยี่ ยม เยี ยนคริ สตชนที่ บางนกแขวก ป ละ ๓-๔ ครั้ ง เป นประจำ ทุ กป ในป พ.ศ. ๒๓๘๙ คุ ณพ อดื อปองด รั บหน าที่ เข ามาดู แลคริ สตั งที่ วั ดกาลหว าร และคริ สตชนในแถบ ลุ มน้ ำแม กลอง เห็ นว าคริ สตชนที่ บางนกแขวกทวี จำนวน ขึ้ นอย างรวดเร็ ว ท านจึ งแนะนำให พวกเขาช วยกั นสร าง โบสถ ขึ้ นบนที่ ดิ นของนายฟรั งซิ สโก ไง ในตำบลสี่ หมื่ น โบสถ แห งแรกเป นเรื อนไม หลั งคามุ งจาก สร างขึ้ นด วย แรงงานอาสาของชาวบ าน ได รั บการขนานนามว า “วั ดศาลาแดง” เนื่ องจากประตู หน าต างทาด วยน้ ำมั นยาง สี แดง แต บางคนเรี ยกว า “วั ดรางยาว” เนื่ องจากตั้ งอยู ริ มคลองรางยาว ซึ่ งชาวจี นขุ ดเชื่ อมต อกั บแม น้ ำเพื่ อนำ น้ ำมาใช ทำสวนผั ก ในป พ.ศ. ๒๓๙๓ คุ ณพ อมาแร็ ง ผู มารั บหน าที่ แทนคุ ณพ อ ดื อปองด ได ย ายวั ดศาลาแดง จากตำบลสี่ หมื่ น ไปปลู กที่ ปากคลองบางนกแขวก เนื่ องจากทำเลดี ด วยล นเกล าฯ รั ชกาลที่ ๔ ทรงขุ ด คลองดำเนิ นสะดวกเชื่ อมกั บแม น้ ำแม กลอง ปากคลอง บางนกแขวกนั้ น ด านหนึ่ งติ ดแม น้ ำ อี กด านติ ดคลอง บางนกแขวก ส วนสองด านที่ เหลื อเป นป าที่ มี นกแขวก เข ามาอาศั ยอยู เป นจำนวนมาก จึ งเป นที่ มาของนาม “บางนกแขวก” เมื่ อถึ งป พ.ศ. ๒๔๒๑ ชาววั ดบาง- นกแขวกได ต อนรั บการมาเยื อนของ บาทหลวงเปาโล
จากคณะมิ สซั งในกรุ งโรม กรุ งปารี ส และกรุ งเทพฯ แรงงานที่ ใช ในการสร างวั ดส วนใหญ ได จากแรงงานอาสา ของบรรดาสั ตบุ รุ ษผู สละเวลาจากภารกิ จในชี วิ ตประจำวั น มาสร างศาสนสถาน จึ งใช เวลาก อสร างนานถึ ง ๖ ป อาสนวิ หารแห งนี้ สร างเสร็ จในป พ.ศ. ๒๔๓๙ ต อมาคุ ณพ อเป าได รั บมรดกจากบรรพบุ รุ ษใน ประเทศฝรั่ งเศส ท านจึ งนำเงิ นจำนวนนี้ มาสร างโรงเรี ยน ชาย ๑ หลั ง โรงเรี ยนหญิ ง ๑ หลั ง บ านพั กพระสงฆ ๑ หลั ง และบ านพั กแม ชี ๑ หลั ง นอกจากเป นผู นำทางจิ ตวิ ญญาณแล ว คุ ณพ อเป า ยั งเป นผู นำด านการดำรงชี วิ ต เมื่ อท านพิ จารณาเห็ นว า ชาวสวนผั กในบางนกแขวกอาศั ยฝนฟ าในการทำมา หากิ น ป ไหนฝนแล งก็ ทำการเกษตรไม ได คุ ณพ อจึ งให ขุ ดคลองเชื่ อมต อแม น้ ำ ให น้ ำจากแม น้ ำไหลเข าไปใน คลอง เพื่ อนำน้ ำไปใช ในการเกษตรได ตลอดป คลองขุ ดนี้ เรี ยกว าคลองฝรั่ ง ต อมาทางการเปลี่ ยนชื่ อเป นคลองไทย บำรุ ง อี กทั้ งคุ ณพ อยั งแนะนำให เกษตรกรขุ ดคลองย อย อี กมากมายเพื่ อให น้ ำไหลเข าไปในไร ผั ก ให ชาวสวน ขุ ดร องสวนเพื่ อให น้ ำขั งในท องร องทั้ งป นอกจากนี้ คุ ณพ อได ติ ดต อขอพั นธุ มะพร าวมาจากเกาะสมุ ยเพื่ อ แจกให เกษตรกรนำไปปลู ก แม ช วงแรกชาวบ านจะ ไม เห็ นด วย แต เมื่ อเวลาผ านไปพวกเขาจึ งเห็ นว าเป น การลงทุ นอั นคุ มค า แม ว ามะพร าวจะใช เวลาในการเจริ ญ เติ บโตหลายป ต างจากผั กที่ เป นพื ชล มลุ กอายุ สั้ น แต ต องลงทุ นทุ กป โดยไม มี หลั กประกั นอั นมั่ นคงเหมื อนไม ยื นต น ด านงานส งเสริ มการตั้ งถิ่ นฐาน คุ ณพ อเป าไป ซื้ อไม กระดาน เสาไม และใบจากไว แจกให แก ผู ที่ ต องการ ปลู กบ าน เพื่ อให คริ สตชนรวมกลุ มกั นได ไม ต องซั ดเซ พเนจร ร อนเร ไปทำมาหากิ นต างถิ่ นดั งแต ก อน และ ชุ มชนคริ สตชนนี้ จึ งได มี ครบทั้ งโบสถ เพื่ อประกอบ ศาสนกิ จ มี โรงเรี ยนเพื่ อให การศึ กษาแก ลู กหลาน และ มี ที่ อยู อาศั ยทำมาหากิ นมาจนทุ กวั นนี้
มั สยิ ดยะวา การเดิ นทางเข าสู ประเทศไทยของชาวยะวา หรื อ ชวา จากเกาะชวา (ป จจุ บั นเป นส วนหนึ่ งของประเทศ อิ นโดนี เซี ย) เริ่ มต นในสมั ยรั ชกาลที่ ๔ มี ชาวชวา เดิ นทางเข ามาค าขายและตั้ งถิ่ นฐานในประเทศไทย ในตรอกโรงน้ ำแข็ งเก า ต.คอกกระบื อ อ.ยานนาวา บริ เวณคลองสาทรฝ งใต (ป จจุ บั นคื อ แขวงยานนาวา เขตสาทร) ต อมา ในสมั ยรั ชกาลที่ ๕ พระองค เสด็ จ ประพาสชวาถึ ง ๓ ครั้ ง โดยการเสด็ จประพาสชวา ครั้ งที่ ๓ พระองค ทรงนำ นายเอเลนบาส ชาวฮอลั นดา ผู เชี่ ยวชาญด านการเพาะปลู ก และชาวชวาอี ก ๒ คน มาตกแต งสวนในพระบรมมหาราชวั ง วั งสวนดุ สิ ต วั งสราญรมย วั งสวนสุ นั นทา พระราชวั งสนามจั นทร พระราชวั งบางปะอิ น ตลอดจนสถานที่ ราชการสำคั ญ อั นมี การปลู กไม ประดั บตามแนวถนนราชดำเนิ นและ ปลู กต นมะขามบริ เวณท องสนามหลวง ด วยเหตุ นี้ ชาวชวาจึ งเดิ นทางเข ามาในเมื องไทยเพิ่ มขึ้ น ด วยใน ยุ คนั้ น ค าจ างแรงงานในชวา ซึ่ งตกเป นเมื องขึ้ นของ ฮอลั นดา หรื อ เนเธอร แลนด มี ค าแรงต่ ำกว าค าแรงใน เมื องไทย ๓ เท า ในระยะแรก ชาวชวาที่ มาอาศั ยอยู ใน แถบคลองสาทรใต ยั งไม มี สถานที่ ทำละหมาดร วมกั น ดั งนั้ น ในป พ.ศ. ๒๔๔๘ ฮั จยี มู ฮั มมั ดซอและส บิ นฮาซั น* พ อค าชาวชวาจึ งได บริ จาคที่ ดิ นจำนวน ๑๓๙ ตารางวา เพื่ อให ใช ในการก อสร างมั สยิ ด ด วยจิ ตศรั ทธาจาก แรงงานอาสาและทุ นทรั พย จากการบริ จาคของชาวชวา กั บมุ สลิ มเชื้ อสายมาเลย ในชุ มชนตำบลคอกกระบื อ แขวงขุ นบำรุ งบุ รี (นามของชุ มชนนี้ ในอดี ต)
Page 1 Page 2 Page 3 Page 4 Page 5 Page 6 Page 7 Page 8 Page 9 Page 10 Page 11 Page 12 Page 13 Page 14 Page 15 Page 16 Page 17 Page 18 Page 19 Page 20 Page 21 Page 22 Page 23 Page 24 Page 25 Page 26 Page 27 Page 28 Page 29 Page 30 Page 31 Page 32 Page 33 Page 34 Page 35 Page 36 Page 37 Page 38 Page 39 Page 40Powered by FlippingBook