Quarter 1/2014

แหลงน้ำศักดิ์สิทธิ์ในพระราชพิธีที่หลากหลาย สระศักดิ์สิทธิ์ทั้งสี่ของเมืองสุพรรณบุรี เปนแหลงน้ำ ศักดิ์สิทธิ์ตามโบราณราชประเพณี ที่ใชเปนน้ำสรงมุรธาภิเษก ของพระมหากษัตริยในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก มาตั้งแต สมัยอยุธยาสืบตอกันมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร โดยมีเอกสาร จดหมายเหตุระบุเอาไวอยางชัดเจน ขั้นตอนทั่วไปในการนำ น้ำศักดิ์สิทธิ์จากสระทั้งสี่จะมีการทำพิธีพลีกรรมตักน้ำ แลวจึง ประกอบพิธีเสกน้ำดวยพระพุทธมนตหรือเทพมนตเพื่อความ เปนสวัสดิมงคล ในลำดับตอไป กอนที่จะนำไปผสมกับน้ำจาก แหลงน้ำศักดิ์สิทธิ์แหงอื่นเพื่อนำไปเขาใชในพระราชพิธีอันเปน มงคลตางๆ แตเดิมน้ำจากสระศักดิ์สิทธิ์ทั้งสี่คงใชเฉพาะในพระราช- พิธีหรือรัฐพิธีสำคัญ ดังเชน พระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระ ราชพิธีมหาอุปราชาภิเษก และพระราชพิธีถือน้ำพิพัฒนสัตยา ซึ่งพระราชพิธีเหลานี้ลวนมีความสำคัญระดับสูงทั้งสิ้น สำหรับขั้นตอนในการพลีกรรมตักน้ำจากสระศักดิ์สิทธิ์ ทั้งสี่นั้น เอกสารจดหมายเหตุแตเดิมไมไดระบุขั้นตอนที่ชัดเจน เทาใดนัก แตมาพบในจดหมายเหตุครั้งรัชกาลที่ ๔ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๗ ที่ใหรายละเอียดขั้นตอนเอาไววา เมื่อจะกระทำพิธี ตักน้ำ ไดใหหมอยอดสี่กรมชาง และขุนพิไชยฤกษโหร เชิญ ทองตราออกมายังพญาสุพันและกรมการ โดยใหจัดการปลูก ศาลที่สระๆ ละศาล และจัดบายศรี ๔ สำรับ ศีรษะสุกร ๔ ศีรษะ เครื่องกระยาบวช และใหจัดผาขาว เพื่อใหโหรนุงหม จากนั้นเมื่อถึงวันที่กำหนดก็ใหพญาสุพันและกรมการพรอมกับ หมอยอดสี่ และขุนพิไชยฤกษออกไปที่สระเพื่อตั้งการบวงสรวง เมื่อโหรบอกฤกษแลวใหยิงปนเปนสัญญาน จึงตักน้ำจากสระ ทั้งสี่ที่ใสสะอาดดี ใชผาขาวกรองอยาใหมีผง นำน้ำใสในกระถาง เอาผาขาวปดปากกระถางแลวเอาเชือกผูกประทับตราใหมั่นคง และมอบใหหมอยอดสี่กับขุนพิไชยฤกษ นำเขาไปยังกรุงเทพ โดยเร็ว

สมุดไทดำ จดหมายเหตุรัชกาลที่ ๔ จ.ศ.๑๒๑๗ เลขที่ ๖๘ เรื่อง หนังสือถึงพระยาสุพรรณบุรี ใหนายกองชางถือหนังสือมาตองพระราชประสงคน้ำ (สำเนาภาพจาก สำนักหอสมุดแหงชาติ กรมศิลปากร)

รัชกาลที่ ๕ กับการเสด็จประพาสสระศักดิ์สิทธิ์ทั้งสี่ เมื่อวันที่ ๒๑ ตุลาคม พ.ศ.๒๔๕๑ พระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ไดเสด็จพระราชดำเนินมายังสระ ศักดิ์สิทธิ์ทั้งสี่ของเมืองสุพรรณบุรี ในครั้งนั้นทรงมีพระราช หัตถเลขา พระราชทานไปยังสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร ซึ่งมีเรื่องเกี่ยวกับสระศักดิ์สิทธิ์อยูดวย ในที่นี้ขอคัดสำเนาจากตนฉบับพระราชหัตถเลขาพระบาท สมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ที่เก็บรักษาไวที่สำนักหอ จดหมายเหตุแหงชาติ โดยรักษาอักขรวิธีตามตนฉบับเดิม ดังนี้