quarter 4/2015

เมื องนครปฐมโบราณ...เมื องทวารวดี ที่ ใหญ ที่ สุ ด ของไทย เมื องนครปฐมโบราณ (บางท านเรี ยกเมื องนคร- ไชยศรี โบราณ) เป นเมื องโบราณสมั ยทวารวดี ที่ มี อายุ ตั้ งแต ราวพุ ทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๕ เป นต นมา หรื อมี อายุ เก ากว าพั นป มาแล ว เมื องแห งนี้ ถื อเป นเมื องโบราณ สมั ยทวารวดี ที่ มี ขนาดใหญ ที่ สุ ดของไทย โดยมี ลั กษณะ ผั งเมื องเป นรู ปสี่ เหลี่ ยมผื นผ ามุ มมน กว างประมาณ ๒,๐๐๐ เมตร และยาวประมาณ ๓,๖๐๐ เมตร เมื องโบราณแห งนี้ มี พระประโทณเจดี ย อยู ใน ตำแหน งศู นย กลางของเมื อง และน าจะมี เจดี ย อี กหลาย องค อยู ภายในเมื อง แต ส วนใหญ ถู กบุ กรุ กทำลายไป เกื อบหมดแล ว นอกจากนี้ ทางด านทิ ศตะวั นตกนอก ตั วเมื อง ห างออกไปประมาณ ๒ กิ โลเมตร เป นที่ ตั้ ง ของพระปฐมเจดี ย ซึ่ งแต เดิ มคงเป นศาสนสถานสำคั ญ สมั ยทวารวดี อี กแห งหนึ่ ง จึ งมี ความเป นได ว า ในครั้ ง สมั ยทวารวดี มี การแบ งพื้ นที่ ของพุ ทธสถาน โดยมี วั ด คามวาสี อยู ในเมื อง และวั ดอรั ญวาสี (วั ดป า) ที่ อยู นอกเมื อง ดั งเช นที่ เคยพบกั นมาแล วทั้ งในอิ นเดี ยและ ลั งกา

พระประธม-พระประโทณ : ศรี พระมหานครกรุ งศรี อยุ ธยา

พระปฐมเจดี ย และพระประโทณเจดี ย ที่ เป น ศาสนสถานในสมั ยทวารวดี เมื่ อผ านกาลเวลาอั น ยาวนานก็ ย อมทรุ ดพั งลงมาบ างอั นเป นเรื่ องปกติ ธรรมดาของโลก อย างไรก็ ตาม เมื่ อผ านมาถึ งสมั ย กรุ งศรี อยุ ธยานั้ น เจดี ย ทั้ งสองก็ ยั งถื อเป นศาสนสถาน ศั กดิ์ สิ ทธิ์ ที่ ผู คนในสมั ยอยุ ธยาให ความเคารพเป น อย างสู ง ดั งเช นที่ ปรากฏในเอกสารหอหลวง (บั นทึ ก คำให การชาวกรุ งเก า) สมั ยอยุ ธยา ที่ ระบุ ถึ งปู ชนี ย- สถานซึ่ งเป นหลั กเป นประธานพระนคร และเป นที่ เฉลิ มพระเกี ยรติ ยศกรุ งศรี อยุ ธยา โดยระบุ ชื่ อของ “พระประธมพระประโทณ” ว า “...เป นมหาธาตุ ใหญ อยู ที่ แขวงนครไชยศรี ๒ องค ...สิ่ งนี้ เป นศรี พระมหา นครกรุ งศรี อยุ ธยาสื บมาแต โบราณ...” สมุ ดภาพไตรภู มิ สมั ยอยุ ธยา ที่ เป นเอกสารสมั ย อยุ ธยาตอนปลาย ได เขี ยนภาพของพระปทม (ประธม) และพระปโทณ (ประโทณ) เอาไว ด วย โดยด านล าง ใต ภาพพระปโทณ มี ข อความเขี ยนว า “ปโทนเมื่ อสาง สาศนาได ๑๑๙๙ ป ” ซึ่ งเป นป พ.ศ. ที่ สอดคล องกั บ เรื่ องราวในตำนานที่ กล าวมาแล ว โดยในภาพเขี ยน ดั งกล าว รู ปทรงของพระประโทณมี ส วนยอดด านบน เป นทรงปรางค ซึ่ งแสดงให เห็ นว า องค พระประโทณ เจดี ย มี การก อเสริ มด านบนเป นเจดี ย ทรงปรางค มา ตั้ งแต สมั ยอยุ ธยาแล ว และย อมแสดงให เห็ นถึ งความ สำคั ญของพระประธมและพระประโทณที่ มี มาครั้ ง สมั ยอยุ ธยาด วย

ภาพจากสมุ ดภาพไตรภู มิ สมั ยอยุ ธยา ที่ เขี ยนภาพของ พระประธม-พระประโทณ เอาไว