Quarter 2/2015

ประเพณี ไหว พระแข ของชาวบ านในสมั ยก อนนั้ น นั บว ามี ความสำคั ญเป นอย างยิ่ ง เพราะชาวบ านส วนใหญ มี อาชี พทำนา จึ งต องมี การเสี่ ยงทายว าฝนฟ าอากาศ น้ ำท าในป ข างหน าจะเป นอย างไร จึ งจะจั ดเตรี ยมพื ชพั นธุ โดยเฉพาะพั นธุ ข าว ได ถู กต องให เหมาะสมปริ มาณน้ ำ ในป นั้ นๆ จากการสอบถามชาวบ านถึ งพั นธุ ข าวที่ เหมาะ แก ปริ มาณน้ ำลั กษณะต างๆ มี ดั งนี้ ถ าในช วงป ไหนน้ ำดี น้ ำมาก ก็ จะเลื อกพั นธุ ข าวหนั ก หมายถึ งข าวที่ ใช เวลาปลู กนาน ซึ่ งจะเก็ บเกี่ ยวในเดื อน ธั นวาคม–มกราคม เหมาะที่ จะปลู กในที่ ลุ ม ได แก พั นธุ ก อนแก ว ป นแก ว ข าวคั ด ข าวเหลื องอ อน ถ าช วงป ไหนน้ ำน อย จะเลื อกปลู กพั นธุ ข าวเบา หมายถึ งข าวที่ ใช เวลาปลู กสั้ นๆ จะเก็ บเกี่ ยวได ในช วง เดื อนตุ ลาคม–พฤศจิ กายน เช น พั นธุ เจ กเชย ข าวสามรวง ข าวตาแห ง ข าวพญาชม ข าวล นยุ ง ข าวพระบาท เป นต น หากเลื อกพั นธุ ข าวไม เหมาะกั บปริ มาณน้ ำในแต ละ ป ข าวจะเสี ยและตายคาต น ชาวบ านจะเรี ยกว า “ข าวม าน” การไหว พระแข เป นการเสี่ ยงทายสภาพอากาศ ในป ข างหน า เท าที่ ผ านมาผลการทำนายเป นที่ น าเชื่ อถื อ อย างยิ่ ง จึ งเป นเหตุ ผลหนึ่ งที่ ทำให ประเพณี ไหว พระแข ของชาวบ านจึ งได ปฏิ บั ติ สื บต อมาจนถึ งทุ กวั นนี้ เพราะ ถึ งแม ในป จจุ บั นการทำนาเปลี่ ยนแปลงไป การทำนาย สภาพดิ นฟ าอากาศก็ เป นหน าที่ ของกรมอุ ตุ นิ ยมวิ ทยา และมี คลองชลประทานเข าถึ ง ซึ่ งไม จำเป นต องรอน้ ำฝน อี กต อไป ทุ กวั นนี้ สามารถทำนาได สามครั้ งต อป ไม ต อง เลื อกพั นธุ ข าวหนั กพั นธุ ข าวเบาอี กต อไป ส งผลให พั นธุ ข าวสมั ยก อนสู ญหายไปด วย ป จจุ บั นพั นธุ ข าว ที่ ใช ปลู กได แก พั นธุ เสาไห สุ พรรณ ๖๐ ข าวหอมปทุ ม เป นต น

เมื่ อพระจั นทร ตรงศี รษะพอดี เทวดาสมมุ ติ เริ่ มทำ พิ ธี โดยกล าวคาถาชุ มนุ มเทวดา และกล าวคำบู ชาสิ่ ง ศั กดิ์ สิ ทธิ์ เสร็ จแล วจุ ดเที ยน ในขณะนั้ นพระสวด ภาณสู รย ภาณจั นทร ต อไป ดนตรี บรรเลงเพลงมหาฤกษ มหาชั ย เมื่ อเที ยนติ ดดี ทุ กเล มแล ว เทวดาสมมุ ติ จะบอก ให ประชาชนที่ อยู ในบริ เวณนั้ นกราบ และในขณะเอ ย คำว ากราบ เทวดาจั บไม อั นขวางนั้ นหมุ นไปให ต นเที ยน ล มไปทิ ศตะวั นออก แล วหมุ นไปรอบหนึ่ ง พอต นเที ยน ขึ้ นตั้ งตรงตามเดิ มแล วก็ ให กราบอี ก ทำอย างนี้ ๓ ครั้ ง และให ประชาชนกราบ ๓ ครั้ ง เหมื อนกั น เสร็ จแล ว เทวดาหมุ นปลายไม ทำให ปลายต นเที ยนป กตรงลงยั ง พื้ นดิ น เที ยนจะลุ กเป นประกาย น้ ำตาเที ยนไหลหยด ลงไปยั งพื้ นดิ นหรื อภาชนะที่ รองไว ชาวบ านที่ มา ร วมงานต างจั บตาจ องเที ยนที่ กำลั งลุ กไหม อย างใจ จดจ อ เมื่ อเที ยนติ ดไฟจนหมดเล มแล ว ท านผู รู ก็ จะ ทำนายผลการเสี่ ยงทาย ถึ งฝนและน้ ำในป นั้ นๆ ตาม เหตุ การณ ที่ เกิ ดขึ้ น ๑. เที ยนเล มใด มี น้ ำตาเที ยนไหลหยดลงไปมาก ก็ ถื อว าในฤดู นั้ นจะมี น้ ำมาก ๒. เที ยนเล มใด ไม มี น้ ำตาเที ยนไหลหยดมี แต ไฟ ลุ กไหม ก็ ถื อว าฤดู นั้ นจะมี ฝนน อยหรื อฝนแล ง ๓. เที ยนเล มใด ถ ามี ไฟปะทุ แตก ถื อว าเมื่ อฝนตก ในฤดู นั้ นจะมี ฟ าแลบ ฟ าคะนอง หรื อฟ าผ า นอกจากนั้ นยั งอาจนำน้ ำตาเที ยนที่ ไหลลงไปใน ภาชนะมาชั่ งดู ถ าน้ ำตาเที ยนของเล มใด หนั กมากกว า เล มอื่ น ก็ แสดงว าฤดู นั้ นจะมี ฝนตกชุ กหรื อมี น้ ำมาก ถ าน้ ำตาเที ยนของเที ยนเล มใดน อยน้ ำหนั กเบา ก็ ถื อว า ฤดู นั้ นมี ฝนน อยหรื อน้ ำน อย ก็ เป นอั นเสร็ จพิ ธี เสี่ ยงทาย ในประเพณี ไหว พระแข

บุ ญครอง คั นธฐากู ร ได รั บยกย องจากสมาคมนั กกลอน แห งประเทศไทย ให เป น “ครอบครั วนั กกลอน” ผลงานวรรณกรรม: บทร อยกรองสอนธรรมะ นิ ราชเจ าไหม นิ ราชสุ พรรณบุ รี