Quarter 4/2013

พระพุทธบาทไม : หนึ่งในมณีล้ำคาของสยามประเทศ รอยพระพุทธบาทไมของวัดพระรูป ตามประวัติกลาวกันวา ลอยน้ำมาตามแมน้ำทาจีน (แมน้ำสุพรรณบุรี) พรอมกับพระพุทธรูป องคหนึ่ง เมื่อราว ป พ.ศ.๒๔๕๕ เจาอาวาสวัดและชาวบานไดชวย กันนำขึ้นมาและสรางมณฑปประดิษฐานเอาไวที่บริเวณดานหนา ของวัด รอยพระบาทชิ้นนี้ มีขนาดกวาง ๗๕ เซนติเมตร ยาว ๒๒๐ เซนติเมตร เปนพระบาทที่อยูในลักษณะตั้งตะแคงขึ้น ตรงกลาง เปนลายมงคล ๑๐๘ ดานขางที่มุมทั้งสี่ แกะเปนรูปจตุโลกบาลเฝา รักษาอยู สวนดานหลังของแผนไม เปนเหตุการณในพุทธประวัติ ตอน มารผจญ หรือ มารวิชัย (มีชัยชนะเหนือมาร) ตรงกลางทำเปน แทนรัตนบัลลังก ซึ่งอนุมานไดวา เปนที่ประทับของพระพุทธองค และมีแมพระธรณีบีบมวยผมอยูใตบัลลังก ดานขางดานหนึ่งทำเปน รูปกองทัพพญามาร (วัสวดีมาร) พรอมพลมารทำทาเขาขมขู สวนอีกดานหนึ่งเปนรูปกองทัพมารทำทายอมแพตอบารมีของ พระพุทธองค เมื่อพิจารณาจากลายสลักของรอยพระพุทธบาท กำหนดอายุ ไดวาเปนงานสมัยอยุธยา ราวปลายพุทธศตวรรษที่ ๒๐ คติดั้งเดิมของการสรางรอยพระบาท เปนความเชื่อพื้นฐาน ของพุทธศาสนิกชนวา พระพุทธองคไดเคยเสด็จไปทุกหนแหงในโลก เพื่อประกาศพุทธศาสนาและสั่งสอนเวไนยสัตว และไดทรงทิ้งรอย พระบาทเพื่อประกาศความยั่งยืนของศาสนาเอาไว นอกจากนี้ ยังถือเปนแนวคิดในการสรางสัญลักษณแทนองคพระพุทธเจาใน ๒ ลักษณะ ไดแก ๑. เปนบริโภคเจดียโดยสมมุติ อันหมายถึงสถานที่ที่พระ พุทธองคเคยประทับหรือวัตถุที่พระองคเคยใชสอยสัมผัสมาแลว ๒. เปนอุเทสิกเจดีย ที่หมายถึง สิ่งที่สรางขึ้นเพื่อเปน สัญลักษณทำใหระลึกถึงพระพุทธองค น. ณ ปากน้ำ ศิลปนแหงชาติ ซึ่งถือเปนปูชนียบุคคลดาน ศิลปะคนหนึ่ง เคยยกยองรอยพระพุทธบาทชิ้นนี้ ไววา “...ที่วัดพระรูปในสุพรรณ ยังมีมณีอันล้ำคาอีกชิ้นหนึ่ง ซึ่งอาจ กลาวไดวา ไมใชสมบัติสวนตัวของชาวสุพรรณเสียแลว หากควรจะ เปนสมบัติของคนไทยทั้งชาติ ซึ่งจะตองชวยกันหวงแหน ทะนุถนอม ใหดีที่สุดที่จะดีได สิ่งมีคาชิ้นนั้นคือ พระพุทธบาทสลักไมตั้งตะแคง มีลวดลายสลักนูนทั้งสองดาน ศิลปะอันมีคาชิ้นนี้ หากนำเขา พิพิธภัณฑ ก็ควรตั้งอยูกลางหองบนแทนวางเสมอระดับตา และ ใหมีเพียงชิ้นเดียวในหองเทานั้น นักศิลปะหลายทาน เมื่อไดชม พระพุทธบาทไมชิ้นนี้ ตางก็อุทานวา เพียงไดเห็นก็คุมแลว ...” สำหรับมณฑปที่เคยใชเปนที่ประดิษฐานรอยพระพุทธบาทไม นั้น อยูดานนอกของเขตกำแพงวัดติดกับแมน้ำทาจีน แตปจจุบัน มิไดใชประโยชนแลว มณฑปแหงนี้สรางขึ้นเมื่อราวป พ.ศ. ๒๔๕๕- ๒๔๕๙ โดยพระแจงวินัยธร (เจาอาวาสวัดพระรูปในขณะนั้น)

หนาซายบน : พระนอนที่วัดพระรูป :

ภาพหลังการบูรณะปดทองใหม เมื่อป พ.ศ. ๒๕๕๓ หนาซายลาง : ดานหนารอยพระพุทธบาทสลักไมของวัดพระรูป

เมื่อพิจารณาจากลักษณะทางศิลปกรรมแลว สันนิษฐานวา เปนฝมือชางรุนกรุงศรีอยุธยาตอนตน ราวพุทธศตวรรษที่ ๒๐ และถือเปนพระนอนที่มีความงดงามที่สุดองคหนึ่งในสมัยอยุธยา ดวยความที่มีสัดสวนลงตัว และมีอิริยาบถที่ผอนคลายและงดงาม อยางเปนธรรมชาติ เดิมมีการลงรักปดทอง แตสภาพของรักและ ทองชำรุดอยางมาก ตอมาในป พ.ศ.๒๕๕๓ สำนักศิลปากรที่ ๒ สุพรรณบุรี จึงดำเนินการลงรักปดทององคพระนอนใหมีความสวย งามดังเดิม พระนอนองคนี้ ชาวบานเรียกกันวา พระนอนเณรแกว โดยมี เรื่องเลาที่นำเคาเรื่องมาจากวรรณคดี ขุนชาง-ขุนแผน วา เมื่อครั้ง ที่ขุนแผนยังเปนเด็ก ไดบวชเปนสามเณรอยูที่วัดปาเลไลย มีนามวา เณรแกว ครั้งหนึ่งเจาอาวาสวัดปาเลไลย ไดใหเณรแกวไปตักน้ำ ที่ทาน้ำวัดพระรูปเพื่อนำน้ำไปตมชา แตเณรแกวเหนื่อยจึงแอบมา นอนพักผอนที่บริเวณนี้ ตอมาไดมีผูมีจิตศรัทธาสรางพระนอนขึ้น ตรงบริเวณนี้ไวเปนอนุสรณ และเรียกกันวา พระนอนเณรแกว สวนบางทานใหความเห็นวา ที่เรียกวาพระนอนเณรแกว เนื่องจาก พระนอนองคนี้มีพระพักตรที่งดงามเปรียบเสมือนพลายแกว หรือ ขุนแผน ที่มีหนาตาที่งดงามยิ่ง