ความวา สุนทรภูเดินทางสัญจรมาทางเรือในชวงชีวิตตกต่ำ ในสมัยรัชกาลที่ ๓ ผานสามโคกนึกถึงพระคุณลนเกลารัชกาลที่ ๒ ที่เคยอุปถัมภค้ำชูและไดบันทึกพระมหากรุณาธิคุณของลนเกลาฯ ที่วาทรงพระราชทานนามเมืองสามโคกเสียใหมวา “เมืองประทุม ธานี” เพราะมีดอกบัวงามที่พระองคเสด็จมารับดอกบัว
- บันทึกระบุวาเสด็จขึ้นไปรับดอกบัวที่สามโคก - บันทึกระบุ วัน เดือน ที่เสด็จชัดเจน คือ เดือน ๑๑ ขึ้น ๑๓ ค่ำ - บันทึกระบุที่รับดอกบัวนั้นจึงปรากฏนามวาเปนเมือง ประทุมธานีตราบเทาทุกวันนี้ - บันทึกระบุกระบวนเรือเสด็จและผูตามเสด็จ - บันทึกการนำดอกบัวไปปกเสียบขวดในพระที่นั่งอมรินทร วินิจฉัยประกอบพิธีเทศนมหาชาติ - บันทึกระบุการรับดอกบัวนี้มีมาตั้งแตปฐมรัชกาล (รัชกาลที่ ๑) และรัชกาลที่ ๒ เสด็จขึ้นไปรับดอกบัวที่สามโคกอยู ๒ ป จึงโปรดใหกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ (จุย) เสด็จ พระราชดำเนินแทนพระองค รายละเอียดจากเอกสารจากบันทึกของกรมหลวงบดินทร ไพศาลโสภณนั้นตรงกันกับเอกสาร “พระราชพิธีสิบสองเดือน” ที่วาเทศนามหาชาติสำหรับแผนดินเปนพระราชกุศลนิจสมัยมีมา ตั้งแตเดิม ๓๓ กัณฑ ในรัชกาลที่ ๑-๓ ในเดือนสิบเอ็ดขึ้น ๑๔ ค่ำ ๑๕ ค่ำ มีมหาชาติ แรมค่ำ ๑ มีอริยสัจในพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย ซึ่งบันทึกความทรงจำของกรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณนั้น มีความแมนยำถึงการจดจำเรื่องการเสด็จพระราชดำเนินเมือง สามโคกของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัยที่เสด็จรับ ดอกบัวไปประกอบพิธีเทศนมหาชาติในเดือน ๑๑ ขึ้น ๑๓ ค่ำ คือวันพระราชทานนามเมืองประทุมธานี หลักฐานจากวรรณกรรมของทานสุนทรภูที่กลาวถึงการเสด็จ พระราชดำเนินมารับดอกบัวที่สามโคก นิราศภูเขาทอง (แตงราว พ.ศ. ๒๓๗๑) วา
นิราศวัดเจาฟา (แตงราว พ.ศ. ๒๓๗๙) “ชื่อประทุมธานีที่เสด็จ เดือนสิบเบ็ดบัวออกทั้งดอกฝก มารับสงตรงนี้ที่สำนัก พระยาพิทักษทวยหาญผานพารา” ความวา ในเดือน ๑๑ เสด็จมารับดอกบัวตรงที่ประทับ
พลับพลาริมฝงแมน้ำซึ่งมีเจาเมืองพระยาพิทักษทวยหาญนำดอกบัว ทูลเกลาฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัยในเดือน ๑๑ ตรงตามหลักฐานเอกสารบันทึกความทรงจำของกรมหลวง บดินทรไพศาลโสภณที่ระบุวาเสด็จรับบัวที่สามโคกในเดือน ๑๑ ขึ้น ๑๓ ค่ำ แตเอกสารความทรงจำไดอธิบายความไดชัดเจนกวานิราศ ของสุนทรภู พระราชกุศลเทศนมหาชาติปฐมเหตุเสด็จรับดอกบัวแผนดิน พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย พระราชทานนามเมือง ประทุมธานี กำหนดวันขึ้น ๑๓ ค่ำ เดือน ๑๑ ตรงกับ วันจันทรที่ ๑๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๓๕๘ ซึ่งถือเปนวันกอกำเนิดเมืองประทุมธานี ที่ทางสวนราชการจังหวัดปทุมธานีควรจัดงานประกอบพิธีเทศน มหาชาติอุทิศถวายพระราชกุศลแดพระองคผูพระราชทานนาม เมืองประทุมธานีทุกปไป
“ถึงสามโคกโศกถวิลถึงปนเกลา พระพุทธเจาหลวงบำรุงซึ่งกรุงศรี ประทานนามสามโคกเปนเมืองตรี ชื่อประทุมธานีเพราะมีบัว”
หมายเหตุ : ในสมัยรัชกาลที่ ๖ โปรดเกลาฯ ใหใชจังหวัดแทนเมือง และใหมีการสะกดชื่อใหมจากเมืองประทุมธานี เปนจังหวัดปทุมธานี
วีรวัฒน วงศศุปไทย นักเขียนบทความสารคดี ประวัติศาสตร โบราณคดี ประเพณีวัฒนธรรม ศิลปนดีเดนจังหวัดปทุมธานี สาขาวรรณศิลป ศิลปนรวมสมัยกระทรวงวัฒนธรรม
Powered by FlippingBook