ความว า สุ นทรภู เดิ นทางสั ญจรมาทางเรื อในช วงชี วิ ตตกต่ ำ ในสมั ยรั ชกาลที่ ๓ ผ านสามโคกนึ กถึ งพระคุ ณล นเกล ารั ชกาลที่ ๒ ที่ เคยอุ ปถั มภ ค้ ำชู และได บั นทึ กพระมหากรุ ณาธิ คุ ณของล นเกล าฯ ที่ ว าทรงพระราชทานนามเมื องสามโคกเสี ยใหม ว า “เมื องประทุ ม ธานี ” เพราะมี ดอกบั วงามที่ พระองค เสด็ จมารั บดอกบั ว
- บั นทึ กระบุ ว าเสด็ จขึ้ นไปรั บดอกบั วที่ สามโคก - บั นทึ กระบุ วั น เดื อน ที่ เสด็ จชั ดเจน คื อ เดื อน ๑๑ ขึ้ น ๑๓ ค่ ำ - บั นทึ กระบุ ที่ รั บดอกบั วนั้ นจึ งปรากฏนามว าเป นเมื อง ประทุ มธานี ตราบเท าทุ กวั นนี้ - บั นทึ กระบุ กระบวนเรื อเสด็ จและผู ตามเสด็ จ - บั นทึ กการนำดอกบั วไปป กเสี ยบขวดในพระที่ นั่ งอมริ นทร วิ นิ จฉั ยประกอบพิ ธี เทศน มหาชาติ - บั นทึ กระบุ การรั บดอกบั วนี้ มี มาตั้ งแต ปฐมรั ชกาล (รั ชกาลที่ ๑) และรั ชกาลที่ ๒ เสด็ จขึ้ นไปรั บดอกบั วที่ สามโคกอยู ๒ ป จึ งโปรดให กรมพระราชวั งบวรมหาเสนานุ รั กษ (จุ ย) เสด็ จ พระราชดำเนิ นแทนพระองค รายละเอี ยดจากเอกสารจากบั นทึ กของกรมหลวงบดิ นทร ไพศาลโสภณนั้ นตรงกั นกั บเอกสาร “พระราชพิ ธี สิ บสองเดื อน” ที่ ว าเทศนามหาชาติ สำหรั บแผ นดิ นเป นพระราชกุ ศลนิ จสมั ยมี มา ตั้ งแต เดิ ม ๓๓ กั ณฑ ในรั ชกาลที่ ๑-๓ ในเดื อนสิ บเอ็ ดขึ้ น ๑๔ ค่ ำ ๑๕ ค่ ำ มี มหาชาติ แรมค่ ำ ๑ มี อริ ยสั จในพระที่ นั่ งอมริ นทรวิ นิ จฉั ย ซึ่ งบั นทึ กความทรงจำของกรมหลวงบดิ นทรไพศาลโสภณนั้ น มี ความแม นยำถึ งการจดจำเรื่ องการเสด็ จพระราชดำเนิ นเมื อง สามโคกของพระบาทสมเด็ จพระพุ ทธเลิ ศหล านภาลั ยที่ เสด็ จรั บ ดอกบั วไปประกอบพิ ธี เทศน มหาชาติ ในเดื อน ๑๑ ขึ้ น ๑๓ ค่ ำ คื อวั นพระราชทานนามเมื องประทุ มธานี หลั กฐานจากวรรณกรรมของท านสุ นทรภู ที่ กล าวถึ งการเสด็ จ พระราชดำเนิ นมารั บดอกบั วที่ สามโคก นิ ราศภู เขาทอง (แต งราว พ.ศ. ๒๓๗๑) ว า
นิ ราศวั ดเจ าฟ า (แต งราว พ.ศ. ๒๓๗๙) “ชื่ อประทุ มธานี ที่ เสด็ จ เดื อนสิ บเบ็ ดบั วออกทั้ งดอกฝ ก มารั บส งตรงนี้ ที่ สำนั ก พระยาพิ ทั กษ ทวยหาญผ านพารา” ความว า ในเดื อน ๑๑ เสด็ จมารั บดอกบั วตรงที่ ประทั บ
พลั บพลาริ มฝ งแม น้ ำซึ่ งมี เจ าเมื องพระยาพิ ทั กษ ทวยหาญนำดอกบั ว ทู ลเกล าฯ ถวายพระบาทสมเด็ จพระพุ ทธเลิ ศหล านภาลั ยในเดื อน ๑๑ ตรงตามหลั กฐานเอกสารบั นทึ กความทรงจำของกรมหลวง บดิ นทรไพศาลโสภณที่ ระบุ ว าเสด็ จรั บบั วที่ สามโคกในเดื อน ๑๑ ขึ้ น ๑๓ ค่ ำ แต เอกสารความทรงจำได อธิ บายความได ชั ดเจนกว านิ ราศ ของสุ นทรภู พระราชกุ ศลเทศน มหาชาติ ปฐมเหตุ เสด็ จรั บดอกบั วแผ นดิ น พระบาทสมเด็ จพระพุ ทธเลิ ศหล านภาลั ย พระราชทานนามเมื อง ประทุ มธานี กำหนดวั นขึ้ น ๑๓ ค่ ำ เดื อน ๑๑ ตรงกั บ วั นจั นทร ที่ ๑๖ ตุ ลาคม พ.ศ. ๒๓๕๘ ซึ่ งถื อเป นวั นก อกำเนิ ดเมื องประทุ มธานี ที่ ทางส วนราชการจั งหวั ดปทุ มธานี ควรจั ดงานประกอบพิ ธี เทศน มหาชาติ อุ ทิ ศถวายพระราชกุ ศลแด พระองค ผู พระราชทานนาม เมื องประทุ มธานี ทุ กป ไป
“ถึ งสามโคกโศกถวิ ลถึ งป นเกล า พระพุ ทธเจ าหลวงบำรุ งซึ่ งกรุ งศรี ประทานนามสามโคกเป นเมื องตรี ชื่ อประทุ มธานี เพราะมี บั ว”
หมายเหตุ : ในสมั ยรั ชกาลที่ ๖ โปรดเกล าฯ ให ใช จั งหวั ดแทนเมื อง และให มี การสะกดชื่ อใหม จากเมื องประทุ มธานี เป นจั งหวั ดปทุ มธานี
วี รวั ฒน วงศ ศุ ปไทย นั กเขี ยนบทความสารคดี ประวั ติ ศาสตร โบราณคดี ประเพณี วั ฒนธรรม ศิ ลป นดี เด นจั งหวั ดปทุ มธานี สาขาวรรณศิ ลป ศิ ลป นร วมสมั ยกระทรวงวั ฒนธรรม
Powered by FlippingBook