Quarter 3/2014

ชอดอกกลวยจะกาหลวง

ยาบขี้ไก Grewia winitii Craib อยูในวงศปอหู (Tiliaceae) ตัวอยางพันธุไมตนแบบเก็บโดยพระยาวินิจ หมายเลข Winit 341 จากจังหวัดลำปาง ในระดับความ สูง ๔๕๐ เมตร มีรายงานการตั้งชื่อในป พ.ศ. ๒๔๖๘ มีลักษณะเปนไมพุมกลมขนาด ๑ เมตร ใบรูปคอนขาง กลมขนาด ๘-๑๕ ซม. ปลายใบแหลม โคนใบมีเสน แขนงใบ ๕ เสนออกจากจุดเดียวกัน ผิวใบมีขน ดอกมี ขนาด ๑ ซม. ผลมี ๔ พู กระจายพันธุโดยเมล็ดอยูตาม ที่ราบในภาคเหนือ ยาบขี้ไกเปนพรรณไมปาที่ยังไมคอย มีคนรูจัก ในปจจุบันยังไมมีการนำมาใชประโยชน มหาพรหม Mitrephora winitii Craib อยูในวงศ กระดังงา (Annonaceae) ตัวอยางพันธุไมตนแบบ เก็บโดยพระยาวินิจ หมายเลข Winit 577A จากจังหวัด ประจวบคีรีขันธ เมื่อวันที่ ๒๘ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๖๔ มีรายงานการตั้งชื่อในป พ.ศ. ๒๔๖๕ มีลักษณะเปน ไมตนขนาดเล็ก สูง ๕-๑๐ เมตร ผิวใบสากคายและติด แนนกับกิ่ง กลีบดอก ๖ กลีบ เรียงเปน ๒ ชั้น ชั้นนอก สีขาว เมื่อดอกบานมีขนาด ๘-๑๐ ซม. กลีบดอกชั้นใน ประกบกันเปนรูปกระเชาสีแดงเลือดนก ผลกลุม มีผล ยอย ๑๐-๑๖ ผล ออกดอกบานเดือนเมษายน-พฤษภาคม มหาพรหมจัดเปนพืชถิ่นเดียวของไทย มีสถานภาพหายาก ในถิ่นกำเนิด มีดอกสวยงามและมีกลิ่นหอม ตนที่ปลูก จากตนกลาเพาะเมล็ดจะแตกกิ่งมีทรงพุมสวยงาม จึงได รับความนิยมปลูกเปนไมดอกประดับกันแพรหลาย นับวาเปนพรรณไมที่ไดรับการอนุรักษนอกถิ่นกำเนิดไว อยางไดผลดีชนิดหนึ่ง มีการปลูกใชประโยชนเปนไมดอก ไมประดับ จึงไมมีโอกาสสูญพันธุ

ดอกมหาพรหม

กลวยจะกาหลวง หรือ ขาเจาคุณวินิจ Globba winitii C.H. Wight อยูในวงศขิง (Zingiberaceae) ตัวอยางพันธุไมตนแบบเก็บโดยพระยาวินิจ หมายเลข Winit 1228 จากริมลำธารปาแมกิ่ว จังหวัดลำพูน เมื่อ เดือนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๘ มีรายงานการตั้งชื่อในป พ.ศ. ๒๔๖๙ มีลักษณะเปนไมลมลุกอายุหลายป มีเหงา ใตดิน มีกาบหุมเปนแทงคลายลำตนสูง ๕๐-๗๐ ซม. ใบเดี่ยว รูปใบหอกแกมรูปขอบขนาน กวาง ๕.๕ ซม. ยาว ๑๕-๒๕ ซม. โคนใบรูปหัวใจ ปลายเรียวแหลม กานใบยาว ๕-๗ ซม. ชอดอกยาว ๘-๑๕ ซม. ออนโคง ลง ใบประดับรูปไข สีขาวอมชมพูจนถึงสีมวง ชอดอกยอย มี ๒-๓ ดอก กลีบดอกสีเหลือง ผลรูปไข ขนาด ๗ มม. มี ๖ เมล็ด กลวยจะกาหลวงพบทั่วไปตามที่ชื้น ตั้งแต ระดับพื้นราบจนถึงความสูง ๔๐๐ เมตรในภาคเหนือ บางสวนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือและในภาคกลาง ออกดอกในเดือนมิถุนายนถึงสิงหาคม ในปจจุบันมีการ ปรับปรุงพันธุจนสวยงาม แลวปลูกเปนไมประดับกันทั่วไป นำไปใชบูชาพระ โดยเฉพาะอยางยิ่งที่วัดพระพุทธบาท ราชวรมหาวิหาร จังหวัดสระบุรี มีประเพณีตักบาตร ดอกไมในวันเขาพรรษา แลวเรียกรวมๆ สำหรับดอกไม ที่คลายคลึงกันและใชในงานนี้วา ดอกเขาพรรษา