Quarter 3/2014

ช อดอกกล วยจะก าหลวง

ยาบขี้ ไก Grewia winitii Craib อยู ในวงศ ปอหู (Tiliaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 341 จากจั งหวั ดลำปาง ในระดั บความ สู ง ๔๕๐ เมตร มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๔๖๘ มี ลั กษณะเป นไม พุ มกลมขนาด ๑ เมตร ใบรู ปค อนข าง กลมขนาด ๘-๑๕ ซม. ปลายใบแหลม โคนใบมี เส น แขนงใบ ๕ เส นออกจากจุ ดเดี ยวกั น ผิ วใบมี ขน ดอกมี ขนาด ๑ ซม. ผลมี ๔ พู กระจายพั นธุ โดยเมล็ ดอยู ตาม ที่ ราบในภาคเหนื อ ยาบขี้ ไก เป นพรรณไม ป าที่ ยั งไม ค อย มี คนรู จั ก ในป จจุ บั นยั งไม มี การนำมาใช ประโยชน มหาพรหม Mitrephora winitii Craib อยู ในวงศ กระดั งงา (Annonaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบ เก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 577A จากจั งหวั ด ประจวบคี รี ขั นธ เมื่ อวั นที่ ๒๘ มิ ถุ นายน พ.ศ. ๒๔๖๔ มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๔๖๕ มี ลั กษณะเป น ไม ต นขนาดเล็ ก สู ง ๕-๑๐ เมตร ผิ วใบสากคายและติ ด แน นกั บกิ่ ง กลี บดอก ๖ กลี บ เรี ยงเป น ๒ ชั้ น ชั้ นนอก สี ขาว เมื่ อดอกบานมี ขนาด ๘-๑๐ ซม. กลี บดอกชั้ นใน ประกบกั นเป นรู ปกระเช าสี แดงเลื อดนก ผลกลุ ม มี ผล ย อย ๑๐-๑๖ ผล ออกดอกบานเดื อนเมษายน-พฤษภาคม มหาพรหมจั ดเป นพื ชถิ่ นเดี ยวของไทย มี สถานภาพหายาก ในถิ่ นกำเนิ ด มี ดอกสวยงามและมี กลิ่ นหอม ต นที่ ปลู ก จากต นกล าเพาะเมล็ ดจะแตกกิ่ งมี ทรงพุ มสวยงาม จึ งได รั บความนิ ยมปลู กเป นไม ดอกประดั บกั นแพร หลาย นั บว าเป นพรรณไม ที่ ได รั บการอนุ รั กษ นอกถิ่ นกำเนิ ดไว อย างได ผลดี ชนิ ดหนึ่ ง มี การปลู กใช ประโยชน เป นไม ดอก ไม ประดั บ จึ งไม มี โอกาสสู ญพั นธุ

ดอกมหาพรหม

กล วยจะก าหลวง หรื อ ข าเจ าคุ ณวิ นิ จ Globba winitii C.H. Wight อยู ในวงศ ขิ ง (Zingiberaceae) ตั วอย างพั นธุ ไม ต นแบบเก็ บโดยพระยาวิ นิ จ หมายเลข Winit 1228 จากริ มลำธารป าแม กิ่ ว จั งหวั ดลำพู น เมื่ อ เดื อนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๘ มี รายงานการตั้ งชื่ อในป พ.ศ. ๒๔๖๙ มี ลั กษณะเป นไม ล มลุ กอายุ หลายป มี เหง า ใต ดิ น มี กาบหุ มเป นแท งคล ายลำต นสู ง ๕๐-๗๐ ซม. ใบเดี่ ยว รู ปใบหอกแกมรู ปขอบขนาน กว าง ๕.๕ ซม. ยาว ๑๕-๒๕ ซม. โคนใบรู ปหั วใจ ปลายเรี ยวแหลม ก านใบยาว ๕-๗ ซม. ช อดอกยาว ๘-๑๕ ซม. อ อนโค ง ลง ใบประดั บรู ปไข สี ขาวอมชมพู จนถึ งสี ม วง ช อดอกย อย มี ๒-๓ ดอก กลี บดอกสี เหลื อง ผลรู ปไข ขนาด ๗ มม. มี ๖ เมล็ ด กล วยจะก าหลวงพบทั่ วไปตามที่ ชื้ น ตั้ งแต ระดั บพื้ นราบจนถึ งความสู ง ๔๐๐ เมตรในภาคเหนื อ บางส วนของภาคตะวั นออกเฉี ยงเหนื อและในภาคกลาง ออกดอกในเดื อนมิ ถุ นายนถึ งสิ งหาคม ในป จจุ บั นมี การ ปรั บปรุ งพั นธุ จนสวยงาม แล วปลู กเป นไม ประดั บกั นทั่ วไป นำไปใช บู ชาพระ โดยเฉพาะอย างยิ่ งที่ วั ดพระพุ ทธบาท ราชวรมหาวิ หาร จั งหวั ดสระบุ รี มี ประเพณี ตั กบาตร ดอกไม ในวั นเข าพรรษา แล วเรี ยกรวมๆ สำหรั บดอกไม ที่ คล ายคลึ งกั นและใช ในงานนี้ ว า ดอกเข าพรรษา