Quarter 3/2014

หวาเจาคุณ Syzygium winitii (Craib) Merr. et L.M. Perry อยูในวงศชมพู (Myrtaceae) ตัวอยางพันธุไม ตนแบบเก็บโดยพระยาวินิจ หมายเลข Winit 1787 จาก ปาดิบชื้น ในหมูบานแมสะเนียน จ. นาน ที่ระดับความสูง ๔๐๐ เมตร ตีพิมพรายงานการตั้งชื่อ Eugenia winitii ลงในวารสารของราชอุทยานคิวในป พ.ศ. ๒๔๗๒ ตอมาจึงเปลี่ยนเปนชื่อ Syzygium winitii ในป พ.ศ. ๒๔๘๔ ลักษณะเปนไมพุมสูง ๕ เมตร ใบคอนขางยาว ผิวใบเรียบสีเขียวเขมเปนมัน ผลกลมทรงกระบอก เมื่อ สุกสีมวง เปนอาหารของสัตวปา และยังเปนพืชปาที่ยัง ไมมีการนำมาปลูกเพื่อใชประโยชน พรรณไมแตละชนิด มีชื่อระบุชนิด winitii ที่บงบอก ไดวา พระยาวินิจ เปนผูสำรวจพบเปนครั้งแรก จึงนับ เปนเกียรติตอผูคนพบ และเปนเกียรติตอประเทศไทย ในฐานะของสถานที่สำรวจพบเปนครั้งแรก มีบางชนิด ที่มีรายงานวามีการสำรวจพบเฉพาะในประเทศไทย ที่เรียกวา พรรณไมถิ่นเดียว (endemic to Thailand) ไดแก อรพิม มหาพรหม และมะพลับเจาคุณ บางชนิด มีดอกสวยงาม ปลูกกันมากจนเปนพืชเศรษฐกิจ ดังเชน กลวยจะกาหลวง นำมาจำหนายกันในวันเขาพรรษา จนกระทั่งผูคนทั่วไปเรียกกันวา ดอกเขาพรรษา แตบาง ชนิดถึงจะมีดอกสวยงาม มีกลิ่นหอม ก็ยังไมคอยมีคน รูจัก ดังเชน หมักมอ ยังไมมีใครนำมาปลูกเปนไมดอก ไมประดับ นาเสียดายที่ยังปลอยใหสวยงามอยูเฉพาะ แตในปา รอวันใหผูคนประจักษในคุณคา แลวพัฒนา เปนพืชเศรษฐกิจเหมือนกับชนิดอื่นไดบาง อยางไรก็ตาม ยังมีอีกหลายชนิด อาทิ ปอตีนเตา ยาบขี้ไก และหญา- เลือดใหม ที่ยังไมมีใครรูจัก ยังไมมีการนำมาใชประโยชน สมควรที่นักวิจัยในแตละแขนงของไทยจะไดเรงรีบวิจัย และพัฒนาหาคุณคาในตัวมันเอง แลวนำมาใชประโยชน กอนที่ผลงานวิจัยพรรณไมพื้นเมืองเหลานี้จะตกเปน ของชาวตางชาติ

ชอดอกหมักมอ

หญาเลือดใหม Phyllanthus winitii Airy Shaw อยูในวงศเปลา (Euphorbiaceae) มีอีกชื่อหนึ่งคือ มะขามปอมดิน ตัวอยางพันธุไมตนแบบเก็บโดย พระยา วินิจ หมายเลข Winit 430 จากบานแมลี้ จังหวัดลำพูน ที่ระดับความสูง ๕๕๐ เมตร เมื่อวันที่ ๑๗ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๕๘ มีรายงานการตั้งชื่อในป พ.ศ. ๒๕๑๒ เปนไมตนขนาดเล็ก ไมแตกแขนง ตนสูง ๖๐ ซม. ใบประกอบคลายใบมะขาม เรียงสลับในระนาบเดียวกัน ยาว ๗-๘ ซม. ใบยอยรูปขอบขนานยาว ๐.๘ ซม. ดอก แยกเพศ ผลแตกตามพู หญาเลือดใหมกระจายพันธุ อยูในภาคเหนือ เปนพรรณไมปาที่ยังไมคอยมีคนรูจัก ในปจจุบันยังไมมีการนำมาใชประโยชน หมักมอ Rothmannia wittii (Craib) Bremek. อยูในวงศเข็ม (Rubiaceae) ตัวอยางพันธุไมตนแบบเก็บ โดยพระยาวินิจ (ในชื่อของ Witt และไมระบุหมายเลขที่ เก็บ) จากปาเต็งรังบานชุมแสง จังหวัดนครราชสีมา ที่ระดับความสูง ๖๐ เมตร มีรายงานตีพิมพครั้งแรก ในชื่อของ Randia wittii ในป พ.ศ. ๒๕๕๔ แลวเปลี่ยน เปนชื่อนี้ในปเดียวกัน ลักษณะเปนไมตนขนาดเล็ก สูง ๖-๑๐ เมตร ใบเดี่ยวเรียงตรงขามเปนคู รูปรี ยาว ๖-๑๐ ซม. ดอกออกเปนกระจุกใกลปลายยอดสีขาวนวล จำนวน ๑-๑๒ ดอก รูประฆัง ปลายแยกเปน ๕ กลีบ ดอกบานมีขนาด ๓-๕ ซม. กลีบดอกดานในมีจุดประสี มวงแดง ออกดอกพรอมกันทั้งตน ในเดือนมีนาคม- เมษายน มีฤดูดอกบานนาน ๑ สัปดาห สงกลิ่นหอม ชวงกลางวันและกลางคืน ผลกลมขนาด ๓-๔ ซม. เมื่อสุกสีดำ เนื้อในรับประทานได ขยายพันธุไดโดยการ เพาะเมล็ด นับวาเปนพรรณไมปาที่มีดอกสวยงามและ มีกลิ่นหอม แตยังไมคอยเปนที่รูจักกันอยางแพรหลาย

ดร.ปยะ เฉลิมกลิ่น

ปจจุบันเปนผูเชี่ยวชาญพิเศษ สถาบันวิจัยวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงประเทศไทย (วว.) ทำงานวิจัยเกี่ยวกับเรื่องทางดานเทคโนโลยีการเกษตร ในการพัฒนา พรรณไมที่หายากและใกลสูญพันธุเพื่อการใชประโยชนและอนุรักษ อยางยั่งยืน