Quarter 1/2015

แจกันลายคราม ลายปลา

จากจดหมายเหตุงานพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวความวา “เมื่อปกุน พ.ศ.๒๓๙๔ ไดโปรดเกลาฯ ขอแรงพระบรม วงศานุวงศ ขาราชการเจาภาษีนายอากร พอคา นายสำเภา จัดโตะเครื่องบูชาแบบจีนเขามาตั้งใน พระบรมมหาราชวัง บริเวณพระราชมณเฑียรและวัด พระศรีรัตนศาสดาราม มีจำนวน ๑๐๐ โตะ ในเวลา ตอมาในป พ.ศ.๒๔๐๐ เกิดประเพณีการตั้งโตะเครื่อง บูชาเนื่องมาจากการจัดตั้งโตะเอาไปตั้งชวยกันในเวลา ที่มีงานตามวังเจา และบานขุนนางผูใหญ แตเนื่องจาก ในปนั้นเองมีการจัดงานวันเกิดครบ ๕๐ ปอยูหลายแหง และที่สำคัญที่สุดคือ งานวันเกิดของสมเด็จพระบรม มหาศรีสุริยวงศ ในงานนั้นทานไดมอบหมายใหพระยา โชฎึกราชเศรษฐี (พุก) เปนกรรมการตรวจสอบ เมื่อ พิจารณาแลววาสิ่งใดมีคุณสมบัติเปนของแปลกดี ก็จะ ใหเอาผาแดงมาผูกทำขวัญของชิ้นนั้น จึงเปนหลักฐาน ชั้นตนๆ ของการใชผาแดงมาผูกเครื่องโตะจีน การประชุมเครื่องโตะในเวลานั้นเปนการประชุมที่ ประสงคจะใหเกิดความครึกครื้นแกนักเลนโตะและผูมา รวมงาน จนกลายเปนประเพณีนิยมในเวลาตอมา” การตั้งโตะที่สำคัญในสมัย ร.๔ ยังมีที่สำคัญอีก ๒ ครั้ง คือ ครั้งที่ ๑ พ.ศ.๒๔๐๔ การตั้งโตะพุทธาภิเษกสมโภช พระบุษยรัตน เมื่อคราว ร.๔ สมมงคลพระชนมายุ เสมอดวย พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย พระบรมชนกนาถ ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ครั้งที่ ๒ พ.ศ.๒๔๐๔ ร.๔ จัดงานเฉลิมพระชนม พรรษาครบ ๖๑ พรรษา

การจัดโตะจีนเกิดจากพระราชนิยม

การตั้งโตะจีนมาจากการผสมผสานระหวาง การตั้งเครื่องบูชากับการเลนเครื่องกระเบื้อง การจัด เครื่องบูชาอยางจีน จะตองจัดถวายดอกไม จุดเทียน เผาเครื่องหอม ตั้งเปนเครื่องเซนบูชา ภาชนะที่จำเปน บนโตะคือ เชิงเทียนคูหนึ่ง ขวดปกดอกไมคูหนึ่ง กระถางเผาเครื่องหอมอีกหนึ่ง รวมทั้งเครื่องถวยจีน เครื่องถวยจีนไดจากการคาสำเภาจีนซึ่งมีมาแต ครั้งอยุธยาเรื่อยมาจนถึงรัตนโกสินทร การสั่งเครื่อง ถวยจีนเขามาในสมัย ร.๑ เปนของหลวงใชในราชสำนัก และตอมาในสมัย ร.๒ พระองคทรงสะสมเครื่องถวยจีน และทรงนิยมผูกลายใหมตางไปจากที่ชางจีนขึ้น เชน ลายกุหลาบแบบไทย ลายสิงโตแบบจีน กลาวไดวา เครื่องถวยที่สั่งมาในสมัย ร.๒ ดีที่สุดตองเปนของ สมเด็จพระศรีสุริเยนทร สมเด็จพระบรมราชินีใน ร.๒ ความนิยมในศิลปะจีนสืบเนื่องตอมาจนถึง ร.๔ และ ร.๕