Quarter 1/2013

การทำโม ซี เมนต ของบ านสามเรื อนได ขยายไปยั งหมู บ านอื่ นๆ ในเขตอำเภอสามโคก เช น หมู บ านมอญท ายเกาะใหญ หมู บ านมอญ สวนมะม วง ชาวมอญได ทำโม ออกจำหน ายขายส งตามเส นทางน้ ำ โดยเรื อกระแชงมอญบรรทุ กโอ ง อ าง กระปุ กปู น ครก เตา โม กระปุ กออมสิ นรู ปสั ตว ต างๆ ไปค าขายเส นทางสายเหนื อตามลำน้ ำ เจ าพระยาถึ งนครสวรรค น าน พิ ษณุ โลก และอุ ตรดิ ตถ ที่ ท าเสา เส นทางสายตะวั นออกเฉี ยงเหนื อตามเส นทางแม น้ ำป าสั กผ าน ลพบุ รี และสระบุ รี เส นทางสายตะวั นออกตามลำคลองแสนแสบ คลองสำโรงเข าสู จั งหวั ดฉะเชิ งเทรา เส นทางสายตะวั นตกตามลำน้ ำ ท าจี น แม กลองและคลองดำเนิ นสะดวกถึ งราชบุ รี เมื่ อความเจริ ญก าวหน าของบ านเมื องปรั บเปลี่ ยนสั งคมจาก การเกษตรไปสู สั งคมอุ ตสาหกรรม จากชี วิ ตหนุ มสาวชาวนาตากแดด หน าตาดำก็ กลายเป นหนุ มสาวชาวโรงงานอุ ตสาหกรรมหน านวล โรงงานทำแป งถุ ง ถั่ วถุ ง สี แล วบดแล วออกวางขายจำหน ายตาม ร านโรงได รั บความนิ ยมมากขึ้ นด วยความสะดวกสบาย โม ตาม บ านเรื อนเครื่ องมื อคู ครั วก็ หมดความสำคั ญ ถู กหยิ บออกไปวางทิ้ ง ไว ใต ถุ นบ านหรื อถู กเก็ บรวบรวมไว เป นโบราณวั ตถุ ในพิ พิ ธภั ณฑ พื้ นบ าน เก็ บไว ให ลู กหลานได ศึ กษาเรี ยนรู เรื่ องราวในอดี ตของ ภู มิ ป ญญามอญบ านสามเรื อน ป จจุ บั น ที่ บ านสามเรื อนได มี การนำภู มิ ป ญญาท องถิ่ นการทำ โม กลั บมาป ดฝุ นเติ มสี สั น สร างคุ ณค าผลิ ตภั ณฑ ให เป นสิ นค าที่ ระลึ ก เป นการสอดรั บกระแสการท องเที่ ยว ฟ นฟู ภู มิ ป ญญาตายายกลั บมา อี กครั้ งด วยรู ปลั กษณ ใหม แต ยั งคงกลิ่ นอายเดิ ม

กิ จการอยู เป นอั นมาก โดยมี ป ายชื่ อโรงงานและตราประจำสิ นค า อั นเป นเอกลั กษณ ของโม แต ละบ านที่ ผลิ ต เช น โม ของตาชอน “ตราช าง” โม ของช างภู “ตราหมี ” โม ของครู ละม อม “ตราสิ งห ” โม ของนายธรรม “ตรากวาง” โม ของนายกรี “ตราเสื อ” โม ของ นายเที ยน “ตราค างคาว” โม ของนายถม “ตราพาน” โม ของ นายจำปา “ตราหมู ” เป นต น วิ ธี การทำโม มอญบ านสามเรื อนใช วั สดุ ปู นซี เมนต ปอร ตแลนด ตราช างผสมกั บหิ นเกร็ ดและน้ ำคลุ กเคล าให เข ากั น แล วเทลงใส ใน แบบที่ แกะด วยไม สั ก แยกออกเป นสองส วนด วยกั นคื อ หนึ่ ง ส วน ฝาโม มี ร องเรี ยงกั นเป นวงกลมเรี ยกว า ฟ นโม ด านข างเป นขอบ สั งกะสี ตะกั่ ว โค งเป นวงกลม ฝาโม ต องหนาเพื่ อให น้ ำหนั กบดกด ทั บเม็ ดพื ช และมี รู เป นช องอยู บนฝาโม สำหรั บใส เมล็ ดพื ช ด านใต ฝาโม มี ร องระบายเมล็ ดพื ชและรู ยึ ดเดื อยจากแกนกลางเดื อยโม ซึ่ ง อยู ติ ดกั บตั วโม สอง ตั วโม เป นแท นวงกลมมี ขนาดใหญ กว าฝาโม มี ขอบรางโดยรอบสำหรั บรั บแป งหรื อเมล็ ดพื ชที่ ไหลออกมาจากโม และมี ช องระบายออกทางด านหน า ตรงกลางประกอบด วยร องฟ น โม และรู สำหรั บใส เดื อยโม ตรงกลางซึ่ งเป นจุ ดหมุ นของโม ซึ่ งทำด วย ไม เนื้ อแข็ ง เดื อยโม จะเป นตั วยึ ดติ ดทั บซ อนกั นระหว างฝาโม กั บ ตั วโม การหล อฟ นโม จะต องใช ปู นซี เมนต ที่ ข นผสมกั บหิ นเกร็ ดที่ ร อนแล วเป นเนื้ อละเอี ยด ฟ นโม ต องแข็ งแรงทนต อการเสี ยดสี ในการกดบดทั บเมล็ ดพื ช ขนาดของโม มอญบ านสามเรื อนและราคาซื้ อขายในอดี ตมี ๓ ขนาด ขนาดใหญ มี เส นผ าศู นย กลาง ๕๐ ซม. ราคาขาย ๓๕ บาท ขนาดกลางเส นผ าศู นย กลาง ๔๐ ซม. ราคาขาย ๒๐ บาท และขนาดเล็ กมี เส นผ าศู นย กลาง ๓๐ ซม. ราคาขาย ๑๒-๑๕ บาท

วี รวั ฒน วงศ ศุ ปไทย นั กเขี ยนบทความสารคดี ประวั ติ ศาสตร โบราณคดี ประเพณี วั ฒนธรรม ศิ ลป นดี เด นจั งหวั ดปทุ มธานี

สาขาวรรณศิ ลป ศิ ลป นร วมสมั ย กระทรวงวั ฒนธรรม