Quarter 2/2017

ภาพลายเส นบ านเรื อน ริ มแม น้ ำเจ าพระยา

ยุ คต นกรุ งรั ตนโกสิ นทร ฝ มื อชาวยุ โรป เชื่ อว าไม แตกต างจากสมั ยกรุ งธนบุ รี มากนั ก มี ชาวต างชาติ ตั้ งบ านเรื อน ตั้ งแต บ านขมิ้ นขึ้ นไปทางเหนื อ จนถึ งบางยี่ ขั น บ านปู น และบางพลั ด

ย านบางจี น ชุ มชนชาวจี น ยุ คกรุ งธนบุ รี ซึ่ งกลายเป น

ที่ ตั้ งพระบรมมหาราชวั งในยุ ค กรุ งรั ตนโกสิ นทร (ภาพเขี ยนจาก Journal of An Embassy to the Courts of Siam And Cochin China)

จดหมายเหตุ ความทรงจำของกรมหลวงนริ นทรเทวี (พ.ศ.๒๓๑๐-๒๓๘๑) และพระราชวิ จารณ ในพระบาท สมเด็ จพระจุ ลจอมเกล าเจ าอยู หั ว ซึ่ งเชื่ อกั นว าเป น บั นทึ กของบุ คคลร วมสมั ย รวมถึ งประวั ติ สถานที่ และ คำบอกเล าจากคนเก าแก ในชุ มชนต างๆ นอกจากช วย ให นั กวิ ชาการสรุ ปโครงร างบางประการของพื้ นที่ ต างๆ ในกรุ งธนบุ รี ได แล ว ยั งทำให ทราบว าพระเจ าตากสิ น ได ทรงรวบรวมผู คน สมณชี พราหมณ ขั ตติ ยวงศ ที่ ยั ง หลงเหลื อในกรุ งเก า รวมทั้ งแขก มอญ ลาว และชาวจี น จากในและนอกอาณาจั กรเข ามาเสริ มกำลั งแก กรุ งธนบุ รี โดยฝ งตะวั นตกเป นพระราชวั งและบ านเจ านาย รวมถึ ง ขุ นนาง ส วนฝ งตะวั นออกเป นย านการค านานาชาติ และบ านเรื อนราษฎร กลุ มคนจากกรุ งเก าที่ ติ ดตามพระเจ าตากฯ มายั ง กรุ งธนบุ รี เล าสื บมาว า มาตั้ งหลั กแหล งหากิ นจั บจอง ที่ ดิ นริ มเจ าพระยา ตั้ งแต บ านขมิ้ นขึ้ นไปทางเหนื อ จนถึ งบางยี่ ขั น บ านปู น และบางพลั ด สอดคล องกั บ ประวั ติ ครอบครั วที่ จอมพลประภาส จารุ เสถี ยร เล าไว ในหนั งสื อ ฝากเรื่ องราวไว ให ลู กหลาน เล าถึ งต นตระกู ล ของตนที่ เป นข าราชการกรุ งเก า อพยพมากรุ งธนฯ เมื่ อกรุ งใกล แตก หนี ลงมาตามลำแม น้ ำเจ าพระยา แล วขึ้ นฝ งที่ บางพลั ด

มาหมุ นเข็ มนาิ กาถอยหลั งไปยั งคราวสร างกรุ ง ธนบุ รี ลั ดเลาะชุ มชนเก าแก ที่ ไม ได มี แค หลั กฐานในอดี ต ที่ ผ านพ น ทว า ยั งมี ความสื บเนื่ องมาถึ งห วงเวลานี้ เป นร องรอยความทรงจำที่ ยั งฉายภาพอย างแจ มชั ด แม เวลาจะไปล วงไปนานกว า ๒๕๐ ป กวาดครั ว อพยพ สมทบชุ มชนดั้ งเดิ ม พื้ นที่ กรุ งธนบุ รี ก อนสถาปนา ไม ใช ที่ ดิ นรกร างแล ว เพิ่ งมี ผู คนโยกย ายเข ามาสร างบ านเรื อนหลั งกรุ งศรี อยุ ธยาแตก แต เป นบริ เวณที่ มี การอยู อาศั ยสื บเนื่ อง ยาวนานมาตั้ งแต ยุ คกรุ งเก า ทั้ งกลุ มคนท องถิ่ น และ คนต างชาติ ภาษา จากการเป นด านขนอนพั กเรื อสิ นค า ตั้ งแต สมั ยอยุ ธยา ทำให เดิ มมี คนต างชาติ อาศั ยอยู ใน พื้ นที่ กรุ งธนบุ รี จำนวนมากมาก อนแล ว โดยเฉพาะ ชาวจี น เจ าของเรื อสำเภา ครั้ นสถาปนากรุ งขึ้ นใหม พระเจ าตากฯ ได กวาด ครั วเชลยจากหั วเมื องและแว นแคว นใกล เคี ยงมาไว ในกรุ งเพื่ อเป นไพร พลและป องกั นพระนคร รวมถึ งเป น แรงงาน ร วมช วยฟ นฟู เศรษฐกิ จ