Quarter 1/2013

รถมาพระที่นั่งขณะเสด็จประพาส เมืองบาเดนบาเดน

“ผูที่ไปเที่ยวอาบน้ำแรเหลานี้ เขาก็ยายที่อาบน้ำโนนบาง นี่บางตามโรค น้ำเหลานี้ถากินมักจะเปนยาปดเปนพื้น พอไมเห็น วาจะมีคุณอะไรในการอาบน้ำอยางอื่น แตคาบอนิคแอซิดนี้ดีแน ในเมืองไทยควรจะมี” ในพระราชหัตถเลขาฉบับที่ ๑๙ คืนที่ ๖๕ ลงวันที่ ๓๐ พฤษภาคม ร.ศ. ๑๒๖ (พ.ศ. ๒๔๕๐) พระบาทสมเด็จพระจุล- จอมเกลาเจาอยูหัว ขณะเสด็จประพาสเมืองบาเดนบาเดน ประเทศเยอรมนี ไดทรงเลาเรื่องการเสด็จฯ ไปทรงอาบน้ำแรที่ ‘เฟรเดอริกบาด’ ทรงบรรยายถึงขั้นตอนวิธีการนวดแบบสปาไว อยางละเอียดดังนี้ “เชานี้พอตื่นตั้งแตโมงครึ่ง กินน้ำนมถวยหนึ่ง แลวถึงเวลา ทำกิจวัตรในการรักษาตามตำราของหมอคือ ตองไปออกเดินกับ หมอฟสเตอรสองคน ชายอุรุพงษวิ่งไปตามไปอีกคนหนึ่ง เขาใน สวนกอน กิจวัตรเบื้องตนตองใหไปเดินเสียใหเหนื่อยกอน จึงคอย ไปกินน้ำแร แตที่จริงพอฟกเต็มทีดวยขึ้นเขามาสองวันแลว ออกจะ ขโยกเขยก เลยไปที่ๆ กินน้ำแรเฟรเดอริก คือชื่อแกรนดดุก สวน หองที่กินน้ำเองเปนเรือนกลมอยูขางใน มีเสาอยูกลางโรงกลมนั้น แลวติดกอกกั้นรั้วรอบเปนคอก ตั้งถวยตางๆ ผูหญิงคอยตัก จำหนาย การกอสรางที่หรูหรามากนั้นอยูขางหนาคือที่จงกรม ขื่อกวางประมาณเห็นจะเกือบสี่วา ยาวกวา ๓๐ วา ผนังดานใน เขียนเรื่องน้ำพุน้ำเดือด เพราะเหตุวารูจักและใชกันมาเสียแตครั้ง โรมันประมาณสักพันปแลว เปนการจำเปนที่กินแลวจะตองเดิน จงกรมอีกทอดหนึ่งกอนเวลาไปอาบน้ำแร คนในพื้นเมืองมีหมื่น หาพันเจ็ดรอย แตคนในประเทศนอกประเทศที่มาอาบน้ำแรกินน้ำ ประมาณหกหมื่นคนทุกป มีเจานายและเจาแผนดินมาเสมอไมขาด แตพอไมไดเดินจงกรมเพียงนั้น ตกลงเปนจะเดินไปที่อาบน้ำแร เฟรเดอริกบาตซึ่งตั้งในอยูในเมืองแทนจงกรม

สืบเนื่องจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรง พระประชวรพระโรคพระวักกะพิการหรือ “ไตเรื้อรัง” มาตั้งแต ปพ.ศ. ๒๔๔๘ เปนตนมา ดวยสาเหตุทรงตรากตรำพระวรกายมา ยาวนาน แพทยหลวงจึงไดถวายคำแนะนำใหพระองคหยุดทรงงาน ราชการชั่วคราวเปนเวลา ๑ ป และใหทรงคลายความวิตกกังวล พรอมทั้งเสด็จประพาสยุโรปเพื่อประทับพระราชอิริยาบถและทรง สูดอากาศบริสุทธิ์อันจะเปนผลดีตอพระสุขภาพ รวมถึงถวายคำ แนะนำใหคณะแพทยผูเชี่ยวชาญตรวจพระวรกายอยางละเอียดดวย และขอหนึ่งที่คณะแพทยฝรั่งถวายคำแนะนำในการรักษาก็คือ “การอาบ-อบ-นวด และดื่มน้ำแรบำบัดสุขภาพ” เพื่อขับสารพิษ ออกจากรางกายดวยวิธีธรรมชาติบำบัด หรือที่เรียกกันในปจจุบัน วา “สปา” นั่นเอง (SPA ยอมาจากภาษาละตินคำวา Sanus Per Aquam) พระองคไดทรงเลาเรื่องการเสด็จฯ ไปทรงอาบน้ำแร เพื่อบำบัดพระสุขภาพอยางตอเนื่องเปนกิจวัตรตลอดเวลาที่ ประทับในยุโรปไวในพระราชหัตถเลขาจำนวน ๔๓ ฉบับที่ทรงมี ไปถึงพระราชธิดา สมเด็จพระเจาลูกเธอเจาฟานิภานภดลวิมล- ประภาวดี หรือ “หญิงนอย” เมื่อปพ.ศ. ๒๔๕๐ ตามที่ปรากฏใน พระราชนิพนธ “ไกลบาน” นับไดวาทรงเปนคนไทยพระองคแรก ที่ทรงบำบัดพระสุขภาพดวยวิธีการแบบสปาเมื่อ ๑๐๕ ปกอน ที่ประเทศเยอรมนี ซึ่งไดชื่อวาเปนสถานที่ตั้งบอน้ำแรที่มีคุณภาพ และใหญที่สุดในยุโรปเวลานั้น สปาเปนของใหมสำหรับคนไทยที่ยัง ไมมีใครรูจัก ทั้งที่มีมานานนับเปนพันปแลว ดังที่พระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวไดมีพระราชหัตถเลขาตอนหนึ่งวา