Quarter 4/2012

เทศกาลเดือนเกา ชาวกะเหรี่ยงเชื่อวาคนเรามีขวัญอยูทั้งหมด ๓๗ ขวัญ เมื่อ ตายลง ขวัญก็จะละทิ้งไป แมขณะยังมีชีวิตอยู ขวัญก็อาจจะหนีไป ทองเที่ยว หรือไมก็ถูกผีหรือวิญญาณชั่วรายกักขังหรือทำรายเอาได เปนเหตุใหเจาของขวัญเจ็บไขไดปวย ตองรักษาดวยการเรียกขวัญ กลับคืนมา ประเพณีกินขาวหอ หรืออั้งหมี่ถอง ตามภาษากะเหรี่ยง ราชบุรี ที่บางครั้งเรียกวาประเพณีรับขวัญวันกินขาวหอ หรืองาน บุญกินขาวหอนี้ เกิดจากความเชื่อที่วา ‘เดือนหลาคอก’ หรือเดือน เกาของกะเหรี่ยง ซึ่งตกอยูในราวเดือนสิงหาคมตามปฏิทินสากล เปนเดือนไมดี เพราะเปนชวงเวลาที่บรรดาวิญญาณชั่วรายออก หากินและจะกินขวัญของคนเรา ทำใหเจ็บปวยหรือเสียชีวิตได จึงตองมีการเรียกขวัญใหคืนมาอยูกับตัว เด็กที่เกิดในเดือนนี้ จะ ตองมีการปฏิบัติเปนพิเศษ คือตองผูกแขนและขอเทาดวยดาย สีแดง กำหนดจัดงาน เมื่อเดือนหลาคอกเวียนมาถึง พืชพันธุธัญญาหารผลาหาร กำลังเจริญงอกงาม หลังจากที่หลายเดือนกอนหนานั้น ผูคนตอง เหน็ดเหนื่อยตรากตรำกับการทำงานในไรนาปาเขา ดังนั้น ระหวาง รอใหพืชผลงอกงาม เก็บเกี่ยวได จึงมีเวลาวางพอที่จะกลับไปรวม อั้งหมี่ถอง

ญาติที่บานเกิดได ชาวกะเหรี่ยงราชบุรีทุกครอบครัวในทุกหมูบาน จึงกำหนดจัดงานประเพณีอั้งหมี่ถองขึ้นภายในเดือนเกานับทาง จันทรคติ แตจะเปนวันใดนั้นขึ้นอยูกับความพรอมและขอตกลง รวมกันของทุกหมูบาน หรืออาจใหหัวหนาหมูบานหรือผูอาวุโสใน หมูบานกำหนด สวนใหญถือเอาวันพระเปนเกณฑ แตจะนิยมจัด ในวันขึ้น ๑๕ ค่ำ ปจจุบันมักเลือกจัดในวันเสารหรืออาทิตยเพื่อ ใหลูกหลานที่ไปเรียนหรือไปทำงานในตางถิ่นมารวมพิธีไดสะดวก นาสังเกตวา แตละหมูบานจะจัดใหเหลื่อมวันกัน เพื่อใหญาติพี่นอง หรือเพื่อนฝูงในหมูบานมีโอกาสผลัดกันไปมาหาสู กินขาวหอ และรวมสนุกในงานของชาวกะเหรี่ยงตางหมูบานได โดยทั่วไป ประเพณีนี้ใชเวลา ๔ วัน แตในปจจุบัน ลดลงเหลือเพียง ๒-๓ วัน เทานั้น รวมใจหอขาว กอนวันงานประมาณ ๒-๓ วัน ชาวกะเหรี่ยงจะตองเตรียม สิ่งของที่ใชในการหอขาว คือ วันแรกเปนการเตรียมใบผาก (ใบไผ ชนิดหนึ่ง) หรือใบตอง มะพราว น้ำตาลหรือน้ำผึ้ง ตอกไมไผ และ ขาวเหนียวดิบ เริ่มจากคนในครอบครัวและญาติพี่นองชวยกัน หอขาว โดยนำขาวเหนียวกรอกลงในใบตองหรือใบผากที่ขึ้นเปน รูปกรวย ยาวประมาณนิ้วมือ เหลือขอบปากกรวยไวสำหรับพับให มิดชิด แลวใชเสนตอกพันใหแนนกันขาวรวงจากหอ ขาวหอของ กะเหรี่ยงนี้ มีลักษณะคลายกับขาวตมน้ำวุนของไทย ขาวหอที่ใชในพิธีเรียกขวัญเรียกวา ‘ขาวครู’ มีลักษณะพิเศษ คือ ใชไมไผริ้วขนาดนิ้วมือทอนเดียว หรือแขนงไมไผยาวศอกเศษ มาจักแยกออกเปนตอกเสนเล็กๆ ตามจำนวนที่ตองการ แลวมัด หอขาวแบบธรรมดารวมกันเปนพวง บานหนึ่งจะมี ๑ พวง ถือเปน การรวมพี่รวมนอง หากครอบครัวใดมีคนเกิดเดือนเกา จะตองทำ ขาวครูเพิ่มอีกหนึ่งพวง และมักจะทำเกินจำนวนอายุ เชน คนเกิด เดือนเกาที่มีอายุ ๔๐ ป ตองจักตอกเพื่อมัดขาวหอเปนพวงใหได มากกวา ๔๐ หอ คือมีนัยวาใหมีอายุยืนยาวกวา ๔๐ ป ขาวครูนี้ เมื่อเสร็จพิธีแลว จะนำไปบูชาไวบนหิ้งพระหรือหัวนอนตลอดป คุณโยธิน อ่ำแห ผูชวยพนักงานพิทักษปา หนวยปองกัน รักษาปาที่ ๔ โปงกระทิง ชาวพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ผูใหความอนุเคราะหเรื่องขอมูลและการถายภาพงานประเพณี อั้งหมี่ถองในครั้งนี้ ชวยอธิบายเพิ่มเติม จากประสบการณที่ไดเขา ไปเปนสมาชิกคนหนึ่งในครอบครัวชาวกะเหรี่ยงบานโปงกระทิงบน มานานกวาสิบปวา “ขาวหอจำนวนมาก ที่นำมามัดไวดวยกันเปนพวง ดวยแขนง ไมไผเสนเดียวที่จักแยกเปนตอกเสนเล็กๆ เหมือนการแตกกิ่งกาน สาขานั้น ก็เปรียบไดกับการแตกลูกแตกหลานออกไปเปนหลาย ครอบครัว แตยังคงมีความสามัคคีกลมเกลียวเปนน้ำหนึ่งใจเดียว กัน การหอขาวนี่ ตามปกติจะหอกันเปน ๓ แบบ มี ขาวหอตัวผู หมายถึง พอ ขาวหอตัวเมีย หมายถึง แม และขาวหอธรรมดา หมายถึง ลูกๆ”