Quarter 2/2013

ªÕÇÔµº¹á·‹¹¼ÅÔµâ¤Ã§¡ÒÃáÍ§â¡ÅÒºÅçÍ¡ 15 àÃ×ÍàÁÅàÁ×Í§ÊØ¾ÃÃ³ àÍÊâ«‹Ã‹ÇÁ¡ÑºÇÔ·ÂÒÅÑÂªØÁª¹ÊÃÐá¡ŒÇ àµÃÕÂÁªØÁª¹ãËŒ¾ÃŒÍÁ¡ŒÒÇÊÙ‹»ÃÐªÒ¤ÁàÈÃÉ°¡Ô¨ÍÒà«ÕÂ¹

ªÕÇÔµº¹á·‹¹¼ÅÔµ â¤Ã§¡ÒÃ áÍ§â¡ÅÒºÅçÍ¡ 15

àÃ×ÍàÁÅ àÁ×Í§ÊØ¾ÃÃ³ àÍÊâ«‹Ã‹ÇÁ¡Ñº

แองโกลาบล็อก 15 เปนแหลงทรัพยากรปโตรเลียมขนาดใหญ กวา ๕,๐๐๐ ลานบารเรล เมื่อเทียบเปนปริมาณน้ำมัน ซึ่งดำเนินการโดยเอ็กซอนโมบิล ไดสรางมาตรฐานใหแก อุตสาหกรรมปโตรเลียม ดวยการใชเทคโนโลยีที่ล้ำหนา และผลผลิตเกือบ ๔๓๐,๐๐๐ บารเรลตอวัน

ÇÔ·ÂÒÅÑÂªØÁª¹ÊÃÐá¡ŒÇ àµÃÕÂÁªØÁª¹ãËŒ¾ÃŒÍÁ ¡ŒÒÇÊÙ‹»ÃÐªÒ¤Á àÈÃÉ°¡Ô¨ÍÒà«ÕÂ¹

¹ÑÂÇÑ¹¾ÃÐÇÑ¹â¡¹ º¹»¯Ô·Ô¹ä·Â

¾ÃÐÃÒª¡ØÈÅà·È¹ÁËÒªÒµÔ »°ÁàËµØàÊ´ç¨ÃÑº´Í¡ºÑÇ

¾ÃÐÃÒª·Ò¹¹ÒÁ àÁ×Í§»ÃÐ·ØÁ¸Ò¹Õ

á¼‹¹´Ô¹¾ÃÐºÒ·ÊÁà´ç¨ ¾ÃÐ¾Ø·¸àÅÔÈËÅŒÒ¹ÀÒÅÑÂ

เอสโซแองโกลา มีพนักงานเปนชาวแองโกลาประมาณรอยละ ๗๘ จากจำนวนพนักงาน ทั้งหมด ๒๘๙ คน ที่ทำงานในโครงการแองโกลาบล็อก 15 หากนับรวมคนงานของผูรับเหมาดวยแลวจะมีชาวแองโกลาถึง ๕๐๐ คน ทำงานที่บล็อก 15

เรือ Kizomba B เปนเรือผลิตและขนถายปโตรเลียม (FPSO -- floating production, storage and offloading vessel) มีขนาดยาวเทากับเรือบรรทุกเครื่องบิน และมีแทนผลิตชนิดขาหยั่งแรงดึงสูง ที่ใชในการขุดเจาะ จอดอยูทามกลางทองทะเลที่สงบและราบเรียบ หางจากชายฝงประเทศแองโกลาประมาณ ๙๐ ไมล เรือ Kizomba B และเรือฝาแฝด Kizomba A มีกำลังการผลิตรวมกันประมาณ รอยละ ๗๐ ของกำลังการผลิตประจำวันของโครงการแองโกลาบล็อก 15 นอกจากนี้ โครงการ Satellites ระยะที่ ๑ จะเพิ่มปริมาณการผลิต ของเรือ Kizomba A และ B อีก ๒๕๐ ลานบารเรล

สมาชิกบนเรือ Kizomba B ซึ่งเปนเรือผลิตและขนถายปโตรเลียม กำลังประชุม ทบทวนการปฏิบัติงานและความปลอดภัยกอนเริ่มงาน ตอน ๖ โมงเชา การพัฒนาโครงการแองโกลาบล็อก 15 มีสถิติความปลอดภัยที่ดีเยี่ยม โดยโครงการ Satellites ระยะที่ ๑ สามารถทำงานไดเกือบ ๕ ลานชั่วโมง โดยไมมีอุบัติเหตุที่ทำใหสูญเสียเวลาทำงาน

Michael Klitzing (กลาง) หัวหนางานหนวยซอมบำรุง เรือผลิตและขนถาย ปโตรเลียมหารือกับพนักงานซอมบำรุงใหม ซึ่งจะตองรับผิดชอบในการ ฝกพนักงานคนอื่นๆ ตอไป การจางชาวแองโกลา และพัฒนาความสามารถ ของพวกเขาใหมีอาชีพที่มั่นคงในระยะยาว เปนวัตถุประสงคทางยุทธศาสตร สำหรับเอสโซแองโกลา และบริษัทรวมทุนในโครงการแองโกลาบล็อก 15

Francisco Ribeiro (ซาย) หัวหนางานบนเรือผลิตและขนถายปโตรเลียม ใหคำแนะนำแก Ayrton Antonio ผูรับการฝกอบรมเปนพนักงาน ปฏิบัติการ ในระหวางการตรวจสอบอุปกรณตางๆ ในโครงการ Kizomba Satellites ระยะที่ ๑

พนักงานเทคนิค Belmiro Gabriel กำลังตรวจสอบตัวอยางน้ำมันดิบ ในหองปฏิบัติการควบคุมคุณภาพบนเรือ Kizomba B น้ำมันดิบที่ผลิตไดจากแหลงสัมปทาน Kizomba สวนใหญเปนน้ำมันดิบ ชนิดเบาที่มีกำมะถันต่ำ ซึ่งสามารถกลั่นไดเปนน้ำมันเบนซิน และน้ำมันคุณภาพสูง

Angola Block 15: In a class by itself

With resources exceeding 5 billion oil-equivalent barrels, production of nearly 430,000 barrels of oil a day and use of leading-edge deepwater technology, the ExxonMobil-operated Block 15 has set standards for the industry.

การเดินทางทางบกไปสุพรรณบุรี ที่ปรากฏเปนลายลักษณ อักษร มีในรายงานการเดินทางตรวจราชการของสมเด็จกรม พระยาดำรงราชานุภาพ เลาถึงการเดินทางจากอางทองไปสุพรรณ- บุรีโดยทรงมา ออกจากเมืองอางทอง ขณะที่น้ำเพิ่งลด หนทางยัง เฉอะแฉะ ผานยานสาวรองไหมาเขาเมืองสุพรรณ ใชเวลาเดินทาง คอนวัน การเดินทางครั้งนี้เปนการเสด็จครั้งแรก และเปนการ เดินทางที่ลบความเชื่อเรื่องหามเจาไปเมืองสุพรรณ คราวสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ไปตรวจราชการ ร.ศ. ๑๒๒ (พ.ศ. ๒๔๔๗) ทรงเลาถึงการเดินทางเขากรุงเทพ มหานครของชาวเมืองสุพรรณบุรี กอนป ร.ศ. ๑๑๗ (พ.ศ. ๒๔๔๒) ไววา “ไดทราบวา คนสุพรรณบุรีจะไปกรุงเทพฯ นาน้ำตองไปเรือ จนถึงกรุงเทพฯ บาง บางทีไปเรือเพียงบานผักไห ไปลงเรือเมลที่นั่น ถานาแลงโดยมากเดินทางบกไปลงเรือเมลที่บานผักไห” ทรงเลา ตอวา “เดี๋ยวนี้ (พ.ศ. ๒๔๔๗) คนไปมาระหวางสุพรรณกับกรุงเทพฯ ขึ้นลงที่สะเตชั่นวัดงิ้วรายวันละมากๆ จนกรมรถไฟจะทำทางรถไฟ หลีกตรงนี้ และขยายสะเตชั่นใหใหญขึ้นกวาแตกอน” รถไฟสายใตเริ่มมีตั้งแตป พ.ศ. ๒๔๔๖ จากบางกอกนอยถึง เพชรบุรี และสาเหตุที่คนสุพรรณบุรี ไปขึ้นลงรถไฟเขากรุงเทพฯ ที่สถานีรถไฟวัดงิ้วราย เพราะมีเรือเมลโดยสารแลนรับสงคน โดยสารระหวางเมืองสุพรรณบุรีกับสถานีวัดงิ้วราย

“ออกแลวจา บางระกำ ลำพระยา บางปลา สองพี่นอง บางปลามา เกาหอง ลอยละลองขึ้นสุพรรณ” การเดินทางติดตอระหวางสุพรรณบุรีกับเมืองตางๆ ในสมัย โบราณ มีทั้งทางบกและทางน้ำ ทางบก ใชการเดินเทา ใชพาหนะ มา เกวียน ทางน้ำใชพาหนะเรือพาย เรือแจว เปนตน การเดินทางระหวางเมืองสุพรรณบุรีกับกรุงเทพมหานคร สมัยตนรัตนโกสินทรที่บันทึกเปนลายลักษณอักษร มีการเดินทาง ของสุนทรภู ตามปรากฏในโคลงนิราศสุพรรณ ที่หนึ่ง และการ เดินทางของเสมียนมี ตามปรากฏในนิราศสุพรรณบุรี อีกที่หนึ่ง เปนการเดินทางสมัยรัชกาลสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว การ เดินทางทั้งสองครั้งใชเสนทางเดียวกัน คือเสนทางเริ่มตนจากแมน้ำ เจาพระยา เขาคลองบางกอกนอย ผานคลองบางใหญ คลองโยง ออกแมน้ำทาจีนที่บานตากฟา ทวนน้ำผานบางสาม บางแมหมาย บางปลามา เขาเมืองสุพรรณบุรี สำหรับการเดินทางติดตอทางบก ยังไมพบบันทึก การเดินทางทางน้ำนาจะสะดวกที่สุดในสมัยนั้น

เรือของบริษัท สุพรรณบุรีขนสง ลวนตอที่อูตอเรือของบริษัท ขางวัดงิ้วราย โดยชางชาวจีนไหหลำ มี ๓ – ๔ แบบ ๑. แบบเรือชั้นเดียว รูปแบบตามที่กลาวแลว ลำเรือยาว ๑๐ - ๑๕ เมตร กวาง ๓ เมตร ระวางบรรทุก ๕๐ คน ๒. แบบเรือชั้นครึ่ง เปนเรือที่ตอขึ้นใชเปนเรือลากจูง เชน ลากจูงเรือบรรทุกขาวเปลือก ขาวสาร หรือแพซุง ๓. แบบเรือสองชั้น พัฒนาจากเรือชั้นเดียวเพื่อเพิ่มปริมาณ ผูโดยสาร เปนเรือขนาดใหญกวาทุกแบบ ตัวเรือยาว ๑๒ เมตร กวาง ๓ - ๕ เมตร พวงมาลัยสำหรับบังคับเรืออยูชั้นบนดานหนา ชั้นบนดานทายเรือบางลำทำยกพื้นยกระดับเรียกทายบาหลี มีที่นั่ง สำหรับพระภิกษุซึ่งโดยสารฟรี เครื่องยนตอยูกลางลำ ตอทอไอเสีย ไปทายเรือ ๔. แบบเรือดวน รูปทรงตางจากเรือแบบอื่น หัวแหลมชะโงก ไปดานหนา ลำเรือยาว ๑๒ เมตร มีเกาอี้นั่งตลอดลำเรือ นาจะ แบบเรือดวนเจาพระยา เครื่องยนตคอนไปทางทายเรือ มีหลังคา กันแดดฝน พัฒนาเพื่อเพิ่มความเร็ว แขงกับรถยนตที่เริ่มเขามามี บทบาท เรือปกติแลนสุพรรณ - งิ้วราย ๘ ชั่วโมง เรือดวนแค ๔ ชั่วโมง

บริการเรือเมลของบริษัท สุพรรณบุรีขนสง กอตั้งในปเดียวกับ การเริ่มเดินรถไฟ ในป ร.ศ. ๑๒๑ (พ.ศ. ๒๔๔๖) โดยมีพระยาวัยวุฒิ หลวงโสภณเพชรัตน นายพินทิพรักษา นายเพิ่มเสนหา เปนหุนสวน และมีนายพินทิพรักษา เปนผูจัดการบริษัท เรือเมลนี้จะรับคนโดยสารที่เดินทางโดยรถไฟมาจากกรุงเทพฯ มาถึงสถานีงิ้วราย ลงเรือในตอนเชา สงถึงเมืองสุพรรณบุรี ในเวลา ค่ำวันนั้น แลวรับคนเมืองสุพรรณบุรีเวลาเชา ลองมาขึ้นรถไฟที่ สถานีเวลาเย็น ถัดมาอีกปหนึ่ง มิสเตอรซอนเตอรซั่น ผูจัดการเรือไฟโดยสาร สายกรุงเกากับลพบุรี นำเรือเขามาวิ่งแขงกับเรือเมลบริษัท สุพรรณ- บุรีขนสง วิ่งแขงกันอยูระยะหนึ่งตางก็ประสบปญหาขาดทุน บริษัท สุพรรณบุรีขนสง จึงยื่นคำขาด ขูจะสงเรือไปวิ่งแขงในเสนทางของ มิสเตอรซอนเตอรซั่นบาง ขณะเดียวกันบริษัท สุพรรณบุรีขนสง ขยายทาเทียบเรือ โดยกวานซื้อที่บริเวณใกลเคียงสถานีงิ้วราย ทำใหเรือของมิสเตอรซอนเตอรซั่น ตองจอดหางสถานีรถไฟออกไป ผูโดยสารตองเดินไกลไมสะดวก คนโดยสารยิ่งนอยลง มิสเตอร ซอนเตอรซั่น จึงยอมเลิกถอยเรือกลับไป การเดินทางไปมาหาสูระหวางเมือง ระหวางจังหวัด ในภาค กลางสวนใหญใชเสนทางแมน้ำ ลำคลอง ถึงแมตอมาจะเริ่มมีทาง รถไฟ ทางรถยนต มีเฉพาะสายหลัก เชน ทางรถไฟสายใต ทาง รถไฟสายเหนือ ทางรถยนตสายเพชรเกษม ทางรถยนตสายประชา- ธิปตย (พหลโยธิน) เสนทางเหลานี้ผานบางจังหวัดเทานั้น ยังไมมี เสนทางติดตออยางทั่วถึงเชนปจจุบัน แมน้ำเจาพระยา แมน้ำทาจีน เปนเสนทางขนสงที่สำคัญในการขนสงผูโดยสารและสินคา มีผู ประกอบการขนสงทางลำน้ำเกิดขึ้น ตามลำน้ำเจาพระยา มีเรือเมล จากชัยนาท ถึงทาเตียน ในลำน้ำทาจีน มีเรือเมลจากสุพรรณบุรี นครปฐม ราชบุรี สมุทรสาคร ไปมาหาสูขนสงสินคาระหวางจังหวัด และเชื่อมตอกับกรุงเทพฯ บริษัท สุพรรณบุรีขนสง เปนบริษัทเดินเรือในเสนทางแมน้ำ เจาพระยาและทาจีนที่ใหญที่สุด รูปแบบของเรือเมลสุพรรณบุรี ขนสง ประกอบดวยตัวลำเรือตอดวยไมตะเคียนและไมสัก หัวเรือ คลายเตารีดผาเตาถานแบบโบราณ หลังคาทำเปนแผนแบนๆ ยาวไปตามลำเรือ มีเสารองรับ มีผาผูกชายคาเรือสำหรับบังแดด และฝน เครื่องยนตอยูกลางลำเรือ มีปลองทอไอเสียตอไปบน หลังคา พวงมาลัยอยูทางหัวเรือ ที่ทายเรือมีหองสุขา ตัวเรือ ภายนอกทาดวยสีแดง ทองเรือสีดำ จึงเรียกกันวา “เรือเมลแดง” มีชื่อเรือติดที่กราบดานหัวเรือทั้งสองขาง ระยะแรกเครื่องยนตเปน เครื่องจักรไอน้ำ ใชฟนเปนเชื้อเพลิง ตอมาเปลี่ยนเปนเครื่องน้ำมัน เตา แลวเปลี่ยนเปนโซลา

เสนทางเดินเรือ บริษัท สุพรรณบุรีขนสง มีที่ทำการบริษัท อยูที่ทาเรืองิ้วรายเปนแมขาย และมีที่ทำการสาขากระจายออกไป ในลุมน้ำเจาพระยาและลุมน้ำทาจีนหลายแหง เชน อำเภอมโนรมย จังหวัดชัยนาท จังหวัดอางทอง จังหวัดอุทัยธานี จังหวัดสุพรรณบุรี งิ้วราย อำเภอนครชัยศรี ประตูน้ำบางยาง อำเภอกระทุมแบน จังหวัดสมุทรสาคร พระนครศรีอยุธยา และทาเตียน กรุงเทพ มหานคร แบงการเดินเรือเปนสายๆ ดังนี้ ๑. งิ้วราย – สองพี่นอง - สุพรรณบุรี ๒. งิ้วราย - ประตูน้ำบางยาง – วัดบางปลา – วัดชองลม สมุทรสาคร ๓. ประตูน้ำบางยาง – หลักสี่ คลองดำเนินสะดวก – บานแพว – จังหวัดราชบุรี ๔. ประตูน้ำโพธิ์พระยา – ศรีประจันต – บานกลวย – สามชุก ๕. บางลี่ – ทาเตียน กรุงเทพ ๖. สุพรรณบุรี – ประตูน้ำบางยี่หน – เจาเจ็ด – อยุธยา – ทาเตียน ๗. สุพรรณบุรี – สองพี่นอง ๘. มโนรมย – อุทัยธานี คนสุพรรณบุรียุคกอนจะเดินทางเขากรุงเพทฯ ไดสองทาง ทางแรกลงเรือเมล บริษัท สุพรรณบุรีขนสง มาสถานีงิ้วราย แลว ตอรถไฟไปบางกอกนอย ขามเจาพระยา ถึงกรุงเทพ ดังนี้ เริ่มจากสามชุก ศรีประจันต – ประตูน้ำโพธิ์พระยา – เมือง สุพรรณบุรี – บางปลามา – ประตูน้ำบางยี่หน - บางหลวง - บางเลน – หวยพลู – ทาเรืองิ้วราย แลวโดยสารรถไฟจากสถานีวัดงิ้วราย ผานสถานีตางๆ ดังนี้ คลองมหาสวัสดิ์ – วัดสุวรรณ – ศาลายา – ศาลาธรรมสพน – ชุมทางตลิ่งชัน – ฉิมพลี – บางกอกนอย ขามแมน้ำเจาพระยาไปทาพระจันทร เสนทางที่สองโดยสารเรือโดยตลอดจากสุพรรณบุรีไปทาเตียน กรุงเทพมหานคร เรือจะออกจากทาเมืองสุพรรณบุรี ตอนบายๆ ไปมืดค่ำกันระหวางทาง บนเรือมีอาหารขาย ออกจาก ทาเรือเมลเมืองสุพรรณบุรี รอผานประตูน้ำบางยี่หน – บานสุด – ประตูน้ำเจาเจ็ด – ออกเจาพระยา บานแพน – ลอง ผานลานเท – ปลายทางทาเตียน กอนรุงสาง

เรือเมลของบริษัท สุพรรณบุรีขนสง ในระยะเริ่มตน เรือแต ละลำจะมีชื่อเรียกขานอยางไรไมปรากฏ มาระยะหลังสมัยที่บริษัท สุพรรณบุรีขนสง มีหุนสวนประกอบดวย นายปรีชา วิภารัตน นายวุน ทองสิมา นายสำอาง สายธินทวงศ นายนวล กัณฑโชติ และนายวิบูลย สุพรรณโอภาส เปนหุนสวน ไดมีการนำชื่อตัวละคร เรื่องขุนชางขุนแผนมาตั้งเปนชื่อเรือ อาทิ ขุนชาง พลายแกว พลายงาม พลายชุมพล พิมพิลาไลย พระพิจิตร พระไวยวรนาถ หลวงนายฤทธิ์ นางแวนแกว นางลาวทอง นางบุษบา นางศรีประจัน เปนตน โดยเขียนชื่อเรือไวที่กราบเรือดานหัวเรือทั้งสองดาน เลากันวาเรือบางลำแมยานางดุมาก มักจะมาปรากฏใหเห็น ตองทำพิธีบวงสรวงใหถูกตอง เรือเมลของบริษัท สุพรรณบุรีขนสง บางลำเคยลม มีผูโดยสารเสียชีวิต เชน เรือหลวงนายฤทธิ์ ลมที่วัด เกศไชยโย เรือนางบุษบา ลมที่คุงน้ำเหนือวัดงิ้วราย มีคนโดยสาร เสียชีวิต มีการแกเคล็ดโดยการติดดวงตาไวที่แคมเรือดานหัวเรือ ทั้งสองขาง

เดิมเรือลำนี้ชื่อเรือ “ขุนเพชร” ปจจุบันชื่อเรือ “กมลบุตรรุงเรืองรัศมี” อยูที่บานลาดชะโด จ.พระนครศรีอยุธยา

ทั้งสองเสนทางมีจุดเริ่มตนหลักที่ทาเรือเมลเมืองสุพรรณบุรี ตั้งอยูดานทิศใตตลาดทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย อำเภอเมือง จังหวัดสุพรรณบุรี มีนายแปล สิงหสุวรรณ เปนนายทา โดยแทจริง แลวนายแปล สิงหสุวรรณ ไมเพียงเปนนายทาเรือเมลสุพรรณบุรี ขนสง แตเปนผูควบคุมกิจการเรือเมลบริษัท สุพรรณบุรีขนสง ภาคลุมน้ำทาจีน ไปจรดชัยนาท ที่ทำการทาเรือเมลเมืองสุพรรณบุรี ปจจุบันเปนบานพักอาศัยของนางสาวยรรยง สิงหสุวรรณ บุตรสาว ของนายแปล สิงหสุวรรณ สวนทาเทียบเรือที่กรุงเทพมหานคร เรือจะเทียบที่ทาเตียน แลวถอยเรือมาเขาอูที่ทาพระจันทร การเดินทางทางเรือของคนสุพรรณบุรี มีความทรงจำและ ประสบการณเลาสูกันฟง ความทรงจำคอยเลือนราง เพราะสิ้นคน จะเลาความเกาไปตามอายุขัย ความเจริญยุคใหมนาตื่นเตนกวา เรือโดยสารสองชั้นที่มีชื่อเปนตัวละครเรื่องขุนชางขุนแผน ชั้นลางเปนชั้นระวางสินคา บางทีก็มีพอคานั่งคุมไปเอง ทายเรือ ดานกราบซายเปนครัวประกอบอาหาร กราบขวาปลอยโลงเปน ที่ลางจานลางของ ตรงกลางวางเตาผัดขาว รองเตาดวยสังกะสี ดานหลังครัวเปนหมอทองเหลืองตมน้ำชงกาแฟ วางบนเตาอยูติด กับลังถาน หองเครื่องอยูกลางลำเรือชั้นลาง กั้นตาขายเหล็กลอมรอบ เปดไฟ ๑๐๐ แรงเทียน ตลอดเวลา หองนี้เปนที่หลับนอนของ ชางเครื่องไปในตัว

บนซาย บริเวณดานหนาทาเรือเมลสุพรรณบุรี ปจจุบันเปนบานคุณยรรยง สิงหสุวรรณ ลางซาย

ภาพเรือเมลแดงสุพรรณ ชื่อเรือ “นางแกนแกว”

ขวา เรือเมลที่กูขึ้นมาซอมที่ตลาดลาดชะโด แสดงเคาโครงเรือเมลแดง เรือเมลบริษัท สุพรรณบุรีขนสง

กิจการเดินเรือเมลของบริษัท สุพรรณบุรีขนสง เริ่มทรุดลง เมื่อเริ่มมีรถยนตวิ่งโดยสาร จากเสนทางกรุงเทพฯ – นครปฐม – กาญจนบุรี – สุพรรณบุรี และเปน กรุงเทพฯ – นครปฐม – สุพรรณบุรี ตั้งแตป พ.ศ. ๒๕๐๐ เปนตนมา แมบริษัทจะหันมา ทำกิจการรถโดยสาร โดยมีสถานีรถโดยสารที่ปากคลองตลาด (ตอมาเปลี่ยนเปนจักรวรรดิ) กรุงเทพ ใชเสนทางกรุงเทพฯ – นครปฐม – กาญจนบุรี – สุพรรณบุรี มาจอดทารถฝงวัดประตูสาร ดวยก็แลว ในที่สุดขายกิจการใหนายคุณ คุณผลิน เปลี่ยนชื่อบริษัท เปน บริษัท ไทยพัฒนาการขนสง และเปลี่ยนเรือเปนเรือดวนแลน เร็ว เมื่อการเดินทางทางบกดวยรถยนตโดยสารเร็วกวา สะดวกกวา คนก็หันไปใชบริการรถยนตโดยสาร เรือเมลเมืองสุพรรณที่เคย รับใชคนสุพรรณมาคอนศตวรรษหมดความสำคัญลง ในที่สุดก็เลิก กิจการลงในป พ.ศ. ๒๕๑๐ บันทึกของผูเขียน ๑. ผูเขียนมาอยูสุพรรณบุรี ป พ.ศ. ๒๕๑๖ หลังเรือเมลแดง หยุดกิจการไปแลว ไมมีหลักฐานใดๆ เกี่ยวกับเรือเมลสุพรรณบุรี ขนสง นอกจากคำบอกเลา ๒. เคยเห็นเรือเมลเพียงลำเดียว เรือพลายชุมพล ไมมีสีแดง แลว เห็นภาพขาวดำเรือเมล “นางแกนแกว” ในหนังสือที่ระลึก ลำเดียว ๓. ไดรูจัก “ลุงหลอม” อดีตนายทายเรือ ไดนั่งคุยที่ราน กาแฟทุกเชากวาสิบป รูจัก “ตาแกว” จับกังทาเรือเมล คนสุดทาย ๔. รูจัก นับถือ พี่ยรรยง สิงหสุวรรณ บุตรี นายแปล สิงห- สุวรรณ นายทาเรือเมลสุพรรณบุรีขนสง ๕. เริ่มเก็บทุกเรื่อง เกี่ยวกับเรือเมลสุพรรณบุรี มาแตป พ.ศ. ๒๕๒๐ ๖. แปลกไหม สุพรรณบุรี ไมมีภาพเรือเมล

ชั้นบนเปนชั้นโดยสารอเนกประสงค คือทั้งโดยสารนั่งและ นอนเรียงกันไปตามพื้น มีกระเปาสัมภาระหรือบางคนใชรองเทา เปนหมอน บางคนก็หลับไดสนิท บางคนก็หลับๆ ตื่นๆ เพราะเปน หวงขาวของสัมภาระติดตัวกลัวจะสูญหาย บางคนก็สนุกเพราะ ไดเพื่อนคุยถูกคอ บางคนก็หงุดหงิดเพราะเบื่อรำคาญ บางคนก็ ขมตาหลับไมลงเพราะเพิ่งจากบานมา สารพัดความคิด บางก็เปน ผูผจญภัยเมื่อเรือเทียบทาและพบวาสัมภาระหายไป ระยะแรกๆ ผูโดยสารถูกจัดใหนอนหันหัวชนกัน เกิดปญหาการติดโรคเหา จึง ใหนอนยื่นเทาหากัน หองนายทายปฏิบัติงานมิไดอยูทายเรือ แตอยูหัวเรือชั้นบน เปนหองกวาง กั้นลอมดานซาย ดานขวาดวยบานไม สวนบนกรุ กระจก กันลม กันฝน ดานหลังตีฝาทึบ เจาะชองฝาไวดูความ เปนไปทายเรือ มีประตูไปที่นั่งชั้นหนึ่งได แทนนั่งคุมพวงมาลัยเปน เกาอี้สูงใหญทำพิเศษใหไดระดับเหมาะแกการถือพวงมาลัย ปูเบาะ ยัดนุน นั่งนุมไมเปนเหน็บเจ็บกน นายทายตองนั่งประจำตลอด เสนทาง สี่ขาเกาอี้ ตรึงกับพื้นดวยเหล็กประกับ เคลื่อนยายไมได ตีฝาลอมขามิดชิด ทำประตูติดบานพับ เปนตูเก็บเสื้อผา เสื่อ เครื่อง นอน หมอนมุง บริษัท เชาทาเรือรายทาง ตั้งนายทาประจำไวทาละคน นาย ทามีหนาที่ ขายตั๋ว ดูแลสินคาขึ้นลง จัดนำสงที่หมาย ตรวจตั๋ว โดยสารที่ขึ้นทา หากมีผูโดยสารนั่งเรือมาเกินระยะตั๋ว ก็จะปรับ ดวยราคาที่ถูกตอง และยังมีนายตรวจที่ขึ้นตรวจบนเรืออีก

บุญครอง คันธฐากูร ไดรับยกยองจากสมาคมนักกลอน

แหงประเทศไทย ใหเปน “ครอบครัวนักกลอน” ผลงานวรรณกรรม: บทรอยกรองสอนธรรมะ นิราศเจาไหม (ไดรับยกยองจากสโมสรสุนทรภูวาเทียบชั้นสำนวนนิราศ เสมียนมี) นิราศสุพรรณบุรี (รวมนิราศเมืองไทย สำนักวัฒนธรรมแหงชาติ)

“ผูที่จะไดรับผลกระทบมากที่สุดคือชุมชนที่ประกอบอาชีพ อยูตามชายแดน เมื่อไดปรึกษากับสำนักงานคณะกรรมการอุดม- ศึกษา ถึงแนวทางที่เอสโซจะรวมกับหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของ กับการเตรียมความพรอมเขาสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ก็พบวา มีหนวยงานที่เรียกวา “วิทยาลัยชุมชน” ตั้งอยูในจังหวัดที่ติดกับ เขตประเทศเพื่อนบาน ซึ่งแนนอนวาวิทยาลัยเหลานี้ยอมตองปรับ ตัวเองใหสอดคลองกับวิถีชุมชนที่อยูตามชายแดนอยางชัดเจน “หลังจากไดมาพูดคุยและสำรวจความเปนไปได เราพบวา วิทยาลัยชุมชนสระแกวมีความพรอม ทั้งในรูปของอาคาร สถานที่ สิ่งอำนวยความสะดวกตางๆ ในระดับปจจัยพื้นฐาน และที่สำคัญ บุคลากร คือผูนำมีวิสัยทัศน โดยเฉพาะผูบริหารของวิทยาลัยแหงนี้ มีประสบการณจากการทำงานในภาคธุรกิจ จึงมีความเขาใจในการ ทำงานเชิงรุกและนำมาบูรณาการใหเขากับความเปนหนวยงาน องคกรรัฐไดอยางดี” มงคลนิมิตร เอื้อเชิดกุล กรรมการและผูจัดการกิจกรรม องคกรและรัฐกิจสัมพันธ บริษัท เอสโซฯ กลาวเสริมวา “เอสโซ เขามาเสริมพลังใหกับวิทยาลัยในสวนที่ยังขาด และถือวาเปนการ ทำงานนำรอง เพื่อมองหารูปแบบการพัฒนาชุมชนอยางยั่งยืน “สิ่งที่เราตระหนัก คือจะพัฒนาชุมชนใหยกระดับความ เปนอยูใหดีขึ้นในระยะยาว หลังการเริ่มตนประชาคมเศรษฐกิจ อาเซียนไดอยางไร? ชุมชนตามแนวชายแดนที่ติดตอคาขายกับ ประเทศกัมพูชา จะสามารถใชทุนที่มีอยูในทองถิ่นของตนเองมา พัฒนาความสามารถและยังชีพไดอยางยั่งยืน รวมทั้งการพัฒนา ความสามารถในการประกอบอาชีพของตัวเอง ใหเปนที่ยอมรับ ในประชาคมอาเซียนได” นับเปนบทเรียนการทำงานในรูปแบบภาคีรวมเรียงเคียงบา เคียงไหลไปบนเสนทางของการพัฒนาวิชาการ เพิ่มศักยภาพและ ความกาวหนาในดานเทคโนโลยี ที่ตอบสนองความตองการของ ชุมชน วิทยาลัยชุมชนสระแกว ถือกำเนิดขึ้นมาจากการที่จังหวัด สระแกวไดรับการคัดเลือกใหเปนหนึ่งในสิบจังหวัดที่มีการจัดตั้ง วิทยาลัยชุมชน โดยคำสั่งกระทรวงศึกษาธิการเมื่อป พ.ศ. ๒๕๔๔ เดิมสถานศึกษาแหงนี้อยูรวมกับศูนยฝกและพัฒนาอาชีพ ราษฎรไทยบริเวณชายแดนจังหวัดสระแกว แตเมื่อมีการจัดการ ศึกษาในระดับอนุปริญญาและหลักสูตรระยะสั้น ในป พ.ศ. ๒๕๔๕ จึงไดแยกตัวออกจากศูนยฝกฯ มีการบริหารโดยยึดหลักปรัชญาวา “ชุมชนนำหนา พัฒนาดวยวิชาการ กาวหนาดานเทคโนโลยี เพิ่ม ศักยภาพที่ดีของชุมชน” และดวยหลักการดำเนินงานที่ยึดถือการเปดกวาง เขาถึงงาย คาใชจายนอย ตอบสนองตอชุมชนในการพัฒนาทั้งดานเศรษฐกิจ

เนื่องจากในป พ.ศ. ๒๕๕๘ หรือป ค.ศ. ๒๐๑๕ เปนปที่ สมาคมประชาชาติแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต (ASEAN) กำหนด ใหยกระดับสมาชิกทั้ง ๑๐ ประเทศ ขึ้นเปนประชาคมอาเซียน (ASEAN Community) ซึ่งประกอบดวย ๓ เสาหลัก ไดแก ๑. ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economic Community: AEC) ๒. ประชาคมสังคมและวัฒนธรรมอาเซียน (Socio-Cultural Pillar) และ ๓. ประชาคมความมั่นคงอาเซียน (Political and Security Pillar) นโยบายเสาหลักที่ ๑ ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน (ASEAN Economic Community – AEC) คือการใหอาเซียนเคลื่อนยาย สินคา บริการ การลงทุน แรงงานฝมืออยางเสรี สงผลใหวิทยาลัย ชุมชนสระแกว ซึ่งตั้งอยูในจังหวัดที่อยูติดกับชายแดน ตองปรับ วิสัยทัศนและกระบวนการจัดหลักสูตรการเรียนการสอนเพื่อรองรับ นโยบาย AEC ที่กำลังจะเกิดขึ้น โดยมีการจัดหลักสูตรทั้งในระยะ สั้นและในระดับอนุปริญญาใหสอดคลองกับความตองการของ ชุมชน เพื่อใหสามารถนำไปปรับใชในชีวิต เพื่อความกาวหนาใน การทำงานและเพิ่มศักยภาพในการติดตอคาขายรวมกับประเทศ เพื่อนบานใกลเคียงคือ กัมพูชา ไดอยางมีประสิทธิภาพ ในขณะเดียวกัน บริษัท เอสโซ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน) เล็งเห็นความสำคัญของการเตรียมชุมชนใหพรอมรับความเปลี่ยน แปลงนี้ จึงไดรวมมือกับวิทยาลัยชุมชนสระแกว จัดทำ โครงการ เตรียมความพรอมใหแกนักศึกษาและประชาชนทั่วไปแถบ ชายแดน ในการพัฒนาความรูและทักษะสูประชาคมเศรษฐกิจ อาเซียน โดยเอสโซ ไดสนับสนุนงบประมาณในการดำเนินโครงการ รวมทั้งมอบเครื่องคอมพิวเตอรแบบพกพาจำนวน ๒๐ เครื่อง ใหแกวิทยาลัยชุมชนสระแกวเพื่อใชเปนศูนยคนควาและศึกษา ขอมูลทางอิเล็กทรอนิกสอีกดวย การทำงานรวมกันระหวางหนวยงานภาครัฐและเอกชนครั้งนี้ ถือเปนการเปดประตูบานใหมของการเรียนรู แลกเปลี่ยน รวมทั้ง รวมกันเสริมพลังความเขมแข็งใหแกชุมชน “การพัฒนาประเทศเพื่อเขาสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียน ในป ๒๐๑๕ นั้น เราเห็นวาจะมีผลกระทบตอชุมชนไมมากก็นอย” อิศรา สุนทรวิภาต ที่ปรึกษากิจกรรมองคกรและรัฐกิจสัมพันธ บริษัท เอสโซฯ เลาถึงเสนทางสูความรวมมือระหวางเอสโซกับ วิทยาลัยชุมชนสระแกว

“ลาสุด เราเพิ่งมีนักเรียนอายุเจ็ดสิบกวาจบจากเราไป แลวไป ตอจนไดปริญญาตรี” ผูอำนวยการวิทยาลัยบอกดวยรอยยิ้ม การออกแบบหลักสูตรการเรียนรูของวิทยาลัยที่ตอบสนองตอ ผูเรียนในชุมชนรวมทั้งสามารถบูรณาการใหเปนสวนหนึ่งของการ เตรียมพรอมเพื่อเขาสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนที่ทำอยูในขณะนี้ คือการจัดทำหลักสูตรระยะสั้นวิชาชีพตางๆ เชน ภาษาอังกฤษ เพื่อการสื่อสาร การทำขนมไทยแหง การคาชายแดน การเพาะเห็ด การทำของใชในครัวเรือน การนวดแผนไทยเพื่อสุขภาพ เปนตน ซึ่งหลักสูตรเหลานี้เกิดขึ้นจากความตองการของคนในชุมชนอยาง แทจริง ในการเรียนการสอนก็ใชครูภูมิปญญา ปราชญทองถิ่น หรือ กระทั่งผูที่มีอาชีพ มีความเชี่ยวชาญในดานเหลานั้นมาเปนผูสอน และขณะเดียวกัน ก็สามารถยกระดับของผูสอนใหมีความรูความ สามารถเพิ่มขึ้นดวยการมาเปนผูเรียนไปดวย บุษบา ยินดีสุข อาจารยสอนพิเศษสาขาการแพทยแผนไทย ประยุกต มหาวิทยาลัยมหาสารคาม คือตัวอยางดังกลาว เธอเปนทั้งครูผูสอนในหลักสูตรอนุปริญญานวดแผนไทย และ นักศึกษาในหลักสูตรแพทยแผนพื้นบานในวิทยาลัยชุมชนแหงนี้ ดวยเชนกัน “ในชวงที่เราเปนครูสอน เราจะสอนเสารอาทิตย สวนถาเปน ผูเรียน เราจะมาเรียนตอนเย็นหรือเรียนตอนกลางวันบาง ลักษณะ การเรียนรูของเราจึงเปนการเรียนไปดวยและสอนไปดวยในตัว” บุษบาใหความเห็นเพิ่มเติมวา วิทยาลัยแหงนี้ถือเปนสถานที่เปดกวาง ทางการศึกษาใหคนในชุมชนไดยกระดับความรูของตนเองอยาง แทจริง โดยดูจากประสบการณของเธอที่มีลูกศิษยมาเรียนนวด แผนไทยวาการไดสอนเหลานักเรียนที่มีอาชีพเปนลูกจางใหบริการ ในรานนวด พอมาไดความรูเพิ่มเติมจากที่แหงนี้ ก็ทำใหพวกเขามี โอกาสพัฒนาตัวเองใหกลายเปนเจาของรานนวดได ถือเปนความ ภูมิใจของทั้งตัวผูสอนและของวิทยาลัยเองที่ไดทำหนาที่นี้ ดวยเห็นถึงวิสัยทัศน พันธกิจในการผสานนโยบายการเปด ตลาดสูประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนของวิทยาลัยชุมชนสระแกว เอสโซ จึงไดรวมสนับสนุนใหสถาบันแหงนี้ทำหนาที่เปนสถาบันทาง วิชาการเพื่อพัฒนาและยกระดับความเปนอยูของชุมชนอยางแทจริง นอกเหนือจากการทำหนาที่เผยแพรวัฒนธรรมความเปนไทยไปสู เพื่อนบานใหไดเขาใจเมืองไทยมากขึ้น การสนับสนุนของเอสโซ จึงเหมือนสะพานเชื่อมโอกาสใน อนาคตของผูคนในชุมชนจังหวัดสระแกวใหมีความมั่นคงทางอาชีพ ไดสรางเสริมศักยภาพของตนเอง และนำความรูที่ไดกลับมารับใช ชุมชนของตนเองอีกทอดหนึ่ง

และสังคม ทำใหวิทยาลัยชุมชนสระแกว เปนตัวแทนของสถาบัน การศึกษาที่ไรขีดจำกัดทั้งผูเรียนและผูสอน “เราตองมีความคลองตัวในการจัดการศึกษาที่เอื้อกับชุมชน ใหมากที่สุด แมจะถูกกำหนดจากกรอบระเบียบของทางหนวยงาน ตนสังกัดที่เปนภาครัฐ แตวิทยาลัยก็พยายามหาแนวทางที่ทำให ทุกฝายไดประโยชนมากที่สุด” ศิระพจต จริยาวุฒิกุล ผูอำนวยการ วิทยาลัยชุมชนสระแกว ใหภาพที่ชัดเจนของหลักการและปรัชญา ในการจัดการเรียนรูของวิทยาลัยแหงนี้ ซึ่งถือวามีจุดเดนในการ บริหารงานคือ การสรางการมีสวนรวมจากหนวยงานทุกภาคสวน ของชุมชนผานคณะกรรมการสภาวิทยาลัยที่มาจากการสรรหา ผูทรงคุณวุฒิ ผูมีประสบการณ ครูภูมิปญญา ปราชญทองถิ่น นักธุรกิจทองถิ่น และผูมีความรูความเชี่ยวชาญ เพื่อใหมารวมกัน ไมใชเพียงมีหนาที่ใหคำปรึกษาและควบคุมการทำงานของวิทยาลัย แตยังมีสวนรวมในการกำหนดนโยบายจัดหลักสูตรสถานศึกษา อีกดวย เมื่อคณะกรรมการสภาหารือกันวาอยากใหวิทยาลัยจัด หลักสูตรที่สอดคลองกับความตองการของชุมชนในพื้นที่อยางแท จริง ผูอำนวยการวิทยาลัยในฐานะหัวขบวนขององคกรจึงตองมี วิสัยทัศนที่ชัดเจน เขาใจถึงความตองการของชุมชนและออกแบบ แนวทางการจัดการใหชุมชนเขาถึงความตองการไดอยางแทจริง “เนื่องจากการจัดการเรียนรูของวิทยาลัยแหงนี้ตองตอบโจทย ชุมชนไดทุกระดับ ตั้งแตระดับจังหวัดลงมาจนถึงหมูบาน ทำใหเรา ตองทำงานรวมกันอยางใกลชิดทุกระดับไปดวย ตัวผมเองโชคดีที่ เคยมีประสบการณในการทำงานกับหลายระดับทั้งในภาคประชา- สังคมและหนวยงานธุรกิจ ทำใหไดเรียนรูการบริหารงานแบบแนว ราบมากกวาแนวดิ่ง ขณะเดียวกัน เราตองจัดการศึกษาสองแบบ เปนหลักคือ ระดับอนุปริญญา และระยะสั้น แตมันก็ยังไมเพียงพอ เราจึงตองออกแบบหลักสูตรที่เรียกวา โปรเจ็คเบส (Project-Based Learning) คือการจัดการเรียนรูโดยคำนึงผูเรียนเปนสำคัญ ทำ อยางไรใหผูเรียนอยูดีมีสุข เราตองเอาสถานที่ของผูเรียนเปนตัวตั้ง และใหความรูทุกดานทั้งเปนการศึกษาตอ การศึกษาอาชีพ และ การศึกษาที่ตอบสนองความตองการของผูเรียนเปนหลัก” ในการออกแบบหลักสูตรที่ตอบสนองตอความตองการของ ผูประกอบการและผูเรียนนั้น ทางวิทยาลัยวางแผนวาจะเชิญ ผูประกอบการทั้งหมดที่ทำธุรกิจการโรงแรมมาพูดคุยเพื่อใหทราบ ถึงความตองการวาหากอยากไดผูชวยทำงานในโรงแรม พวกเขา มองหาคนแบบไหน มีคุณสมบัติอยางไร อีกทั้งยังตองฟงเสียง ผูเรียนดวยเชนกันวาจะเรียนดวยวิธีการอยางไร ในชวงเวลาไหน ระยะเวลาเรียนควรเปนเทาไหร กระบวนการนี้จึงถือเปนการ ออกแบบการเรียนรูที่สรางการมีสวนรวมจากผูมีสวนไดสวนเสีย อยางแทจริง โดยวิทยาลัยชุมชนสระแกวเปดโอกาสใหผูเรียนอยาง แทจริง ก็คือทั้งอายุและเพศของผูเรียนไมมีขอจำกัดใดๆ ทั้งสิ้น

“คณะกรรมการเรามีการประชุมกันเดือนละหนึ่งครั้ง โดยคณะกรรมการมาจากหลากหลายที่ เชน หอการคา สภา อุตสาหกรรม และผูทรงคุณวุฒิจากทุกภาคสวน ในการประชุม แตละครั้ง ก็มีวาระประจำเดือน และพูดคุยกันถึงการออกแบบ หลักสูตรสถานศึกษาโดยเราเนนย้ำถึงการจัดหลักสูตรที่ตองให ผูเรียนนำไปใชไดจริง ตอบสนองกับการที่เขาจะนำไปประกอบ อาชีพได โดยแตละหลักสูตร หากมีผูเรียน ๒๐ คน เราก็พรอมจะ เปดใหตามความตองการ รวมทั้งยังใหครูออกไปสอนตามศูนย การเรียนรูที่มีอยูตามอำเภอและหมูบานได โดยคาเรียนถูกมาก ซึ่งเรื่องนี้ถือเปนการเอื้ออำนวยความสะดวก ทำใหผูเรียนมีโอกาส เขาถึงการศึกษาอยางแทจริง”

ศุภชัย ยุวถาวร ประธานกรรมการสภาวิทยาลัยชุมชนสระแกว

“สิ่งที่เอสโซสนับสนุนในขั้นเริ่มตนใหแกวิทยาลัยชุมชน สระแกวแหงนี้ คือการบริจาคคอมพิวเตอรโนตบุค จำนวน ๒๐ เครื่อง ใหกับศูนยการเรียนรู รวมทั้งบริจาคเงินเพื่อสนับสนุน ในการจัดการเรียนรูของวิทยาลัยเปนจำนวนเงินสามแสนบาทถวน เมื่อเอสโซเขามา จึงเหมือนเรามีเครื่องยนตเพิ่มมาอีกตัวในการ ขับเคลื่อนการทำงานของเราใหเร็วขึ้น นั่นแปลวาภาครัฐก็ตอง ตื่นตัวมากขึ้นตามไปดวย เอสโซทำใหเห็นวาเราตองจัดการตัวเอง อีกหลายเรื่อง เพื่อใหเราทำงานอยางมีความพรอมกับหนวยงาน ภายนอกไดสะดวกมากขึ้น”

ศิระพจต จริยาวุฒิกุล ผูอำนวยการวิทยาลัยชุมชนสระแกว

“วิทยาลัยชุมชนสระแกว ถือเปนสถานที่ที่ใหโอกาสแกผม ผมมาเรียนที่นี่เปนรุนที่ ๒ การไดมาเรียนในวิทยาลัยทำใหเราได รูจักคนอีกมากมาย หลากหลายอาชีพ และเปดโลกทัศนทั้งในการ ทำงานและการใชชีวิตของเรา หลังจากนั้น เราก็เปดใหคนในอำเภอ คลองหาดมาใชสถานที่แหงนี้ คือ เทศบาลเปนที่เรียนในวันเสาร อาทิตยสำหรับวิทยาลัยดวย โดยไมคิดคาใชจายใดๆ ทั้งสิ้น ถือเปน การตอบแทนบุญคุณแกวิทยาลัย เพราะเราก็มีคนในที่ทำงานมา เรียนที่วิทยาลัยแหงนี้ ถาไมมีวิทยาลัย เราอาจจะตองใชความ พยายามเพิ่มมากขึ้น และอาจไมมีแรงดึงดูดใหตัวเองมาไกลถึง ขนาดนี้ การไดมาเรียนที่นี่ ทำใหเรามีโอกาสกาวหนาในชีวิตการ ทำงานไดในแบบที่เปนจริง” นั่นคือคำกลาวยอนรำลึกถึงความกาวหนาในอาชีพของ ชาตรี จันทกิจ นายกเทศบาลอำเภอคลองหาด และเปนคำพูดสะทอน ใหเห็นถึงความสำคัญของการจัดการศึกษาที่สามารถตอบสนอง ความฝนที่ทำใหเปนไปไดจริงไดไมยากสำหรับผูคนในทองถิ่นที่อยู หางจากศูนยกลางการศึกษา

Buddhist Holy Days and Shaving Days in Thai Calendars

Small yellow circles, dark circles and half circles on Thai calendars indicate the form of moon in the month. There are four Buddhist holy days in a month. As monks shave their head one day before the Buddhist holy days, the day is called a shaving day. The tradition of making merits on Buddhist holy days was dated back in the Sukhothai period. Aside from the monthly Buddhist holy days, there are special Buddhist holy days when Thais performed religious ceremonies to commemorate special Buddhist events.

â´Â ÃÍ§ÈÒÊµÃÒ¨ÒÃÂ¹Ñ¹·Ò ¢Ø¹ÀÑ¡´Õ

เดือน ๖ เดือน ๘ เดือน ๑๐ และเดือน ๑๒ วันสิ้นเดือนตรงกับ วันแรม ๑๕ ค่ำ แตถาเปน เดือนขาด หรือ เดือนคี่ หมายถึงเดือน ที่มี ๒๙ วัน คือเดือนอาย เดือน ๓ เดือน ๕ เดือน ๗ เดือน ๙ และ เดือน ๑๑ วันสิ้นเดือนตรงกับแรม ๑๔ ค่ำ ซึ่งวันสิ้นเดือนที่ตรงกับ วันแรม ๑๔ ค่ำหรือแรม ๑๕ ค่ำนี้เรียกไดอีกอยางหนึ่งวา วันดับ ทั้งนี้แตละเดือนมี ๒ ปกษ กึ่งเดือนขางขึ้นเรียก กุศลปกษ หมายถึง ฝายขาว เนนเอาที่แสงเดือนสวาง สวนกึ่งเดือนขางแรมเรียก กาฬปกษ หมายถึงฝายดำ เนนเอาที่เดือนมืด วันพระ นับจากการโคจรของดวงจันทรกับโลกลอมกัน ตั้งแต พระจันทรขึ้นถึงพระจันทรดับ เริ่มขึ้น ๑ ค่ำจนเต็มดวงเปน กลาง เดือนขึ้น ๑๕ ค่ำ แลวคอยดับทีละนอยจนดับทั้งดวงเปน สิ้นเดือน แรม ๑๕ ค่ำ จันทรคติ เปนวิธีนับวันอยางหนึ่งโดยถือเอาการ เดินของดวงจันทรเปนหลัก (คูกับ สุริยคติ ซึ่งเปนวิธีนับวันอยาง ปจจุบัน โดยถือกำหนดองศาของดวงอาทิตยเปนหลัก) เดือนคูหรือ เดือนเต็มมี ๖ เดือน เดือนละ ๓๐ วัน รวม ๑๘๐ วัน เดือนคี่หรือ เดือนขาดมี ๖ เดือน เดือนละ ๒๙ วัน รวม ๑๗๔ วัน รวมทั้งป จันทรคติมี ๓๕๔ วัน (นอยกวาปสุริยคติที่มี ๓๖๕ วัน ซึ่งหากปใด มีวันอธิกสุรทินหรือวันที่เพิ่มขึ้นในปสุริยคติ คือในปนั้นเพิ่มวันเขา ในเดือนกุมภาพันธอีกวันหนึ่งเปน ๒๙ วัน ปนั้นก็จะมี ๓๖๖ วัน) ดังนั้นเมื่อปจันทรคติผานไป ๓ ปจะมีเดือนอธิกมาสเพิ่มขึ้นในป จันทรคติ ๑ เดือน ในปนั้นจะมี ๑๓ เดือน เปนเดือน ๘ สองหน เรียกวาเดือน ๘ สอง ๘ และบางปก็มีอธิกวารเปนวันที่เพิ่มขึ้นใน ปจันทรคติ คือในปนั้นเดือน ๗ ซึ่งปกติเปนเดือนขาดก็กลายเปน เดือนเต็มมี ๓๐ วัน วันพระถือเปนวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะวัน ขึ้นหรือแรม ๑๕ ค่ำ หรือหากเปนเดือนขาดก็แรม ๑๔ ค่ำ เปนวันที่ พระลงอุโบสถฟงพระปาติโมกขที่มีพระพุทธานุญาตใหสวดในที่ ประชุมสงฆทุกกึ่งเดือน และเปนวันประชุมสำคัญของพุทธศาสนิกชน เพื่อปฏิบัติกิจกรรมทางพระพุทธศาสนาประจำสัปดาห โดยตั้งใจ

ผูคนสวนใหญในสังคมยอมคุนเคยกับปฏิทินเพื่อดูวันเดือนป ทั้งที่เปนแผนพก เปนฉบับ เปนอัน หรือเปนเลมซึ่งเปนปฏิทินหลวง พระราชทานสำหรับความสุขปใหม หากสังเกตปฏิทินบางฉบับ จะพบสัญลักษณพระพุทธรูป หรือดวงจันทรครึ่งดวงและเต็ม ดวง มีตัวอยางดังนี้ ถาเปนดวงจันทรครึ่งดวงสีเหลือง รูปครึ่ง วงกลมซีกขวา จะมีคำอธิบายใตวันที่นั้นวา “ขึ้น ๘ ค่ำ เดือน...” ถาเปนดวงจันทรเต็มดวงสีเหลือง จะมีคำอธิบายใตวันที่นั้นวา “ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน...” ถาเปนดวงจันทรครึ่งดวงสีดำรูปครึ่งวงกลม ซีกซาย จะมีคำอธิบายใตวันที่นั้นวา “แรม ๘ ค่ำ เดือน...” หรือ ถาเปนดวงจันทรเต็มดวงสีดำ ก็จะมีคำอธิบายใตวันที่นั้นวา “แรม ๑๔ หรือ ๑๕ ค่ำ เดือน...” เปนตน วันพระบนปฏิทินไทย จากคำอธิบายใตวันที่ของแตละเดือนดังกลาวขางตน ทำให ผูดูปฏิทินที่เปนพุทธศาสนิกชนระลึกไดวาวันนั้นคือ วันพระ ซึ่งเปน วันที่มีกำหนดในปฏิทินจันทรคติ ปรากฏเดือนหนึ่งมี ๔ วัน คือวัน ขึ้น ๘ ค่ำ ขึ้น ๑๕ ค่ำ แรม ๘ ค่ำ และแรม ๑๕ ค่ำ ในกรณี เดือน เต็ม หรือ เดือนคู ซึ่งหมายถึงเดือนที่มี ๓๐ วัน คือเดือนยี่ เดือน ๔

ไปวัดเพื่อทำบุญถวายภัตตาหารแดพระสงฆและฟงพระธรรมเทศนา และถือศีล ๘ หรืออุโบสถศีล จึงเรียกวาวันอุโบสถดวย หรือเรียกกัน ทั่วไปอีกคำหนึ่งวา วันธรรมสวนะ คือเปนวันถือศีลฟงธรรมนั่นเอง ในสมัยกรุงสุโขทัยเปนราชธานี ปรากฏในศิลาจารึกพอขุน- รามคำแหงมีใจความวา กรุงสุโขทัยเบื้องทิศตะวันออกมีวิหารอันราม คือมีวิหารอันสวยงาม แสดงวาในกรุงสุโขทัยมีวัดและพระสงฆใน พระพุทธศาสนามาชานาน ตอมาพอขุนฯ ทรงสดับกิตติศัพทพระ- สงฆนิกายเถรวาทลัทธิลังกาวงศที่เมืองนครศรีธรรมราชวาปฏิบัติ เครงถูกตองตามระบอบพระธรรมวินัยของพระพุทธเจา นาศรัทธา เลื่อมใสมากกวาพระสงฆในนิกายอาจริยวาท หรือ มหายานที่แพร มาจากจีน จึงไดทรงอาราธนาใหจาริกขึ้นไปโปรดชาวสุโขทัย พระสงฆชาวนครฯ เมื่อจาริกถึงสุโขทัยแลวก็นิยมอยูในอรัญญิกคือ ปาหางเมืองออกไปอันเปนที่สงัดตามอริยประเพณี เมื่อถึงวันธรรมสวนะพอขุนฯ ก็ทรงชางเสด็จไปยังวัดอรัญญิก ทรงโอยทานและรักษาศีลเปนประจำ ในฐานะที่ทรงเปนพุทธมามกะ ที่ดีและทรงเปนเอกอัครศาสนูปถัมภกจึงโปรดใหพระสงฆนั่งเทศนา บนพระแทนมนังคศิลาอาสนเพื่อโปรดประชาชนในวันธรรมสวนะ ดวย ทำใหประชาชนชาวเมืองสุโขทัยไดเขาวัดทำทานรักษาศีลตาม เสด็จพระองคทุกวันพระ ทั้งยังมีศรัทธาเลื่อมใสชวยกันสรางวัด ใหบุตรหลานไดเขาบรรพชาอุปสมบทเปนจำนวนมาก นับแตนั้น พุทธศาสนิกชนทั่วไปจึงถือเอาวันธรรมสวนะ เปนวันเขาวัดรับศีล ฟงธรรมสืบมา ปจจุบันยังคงเหลือธรรมเนียมปฏิบัติศาสนกิจในวันพระอยู แตเฉพาะประเทศที่นับถือพระพุทธศาสนาเถรวาท ไดแก ศรีลังกา เมียนมาร ลาว กัมพูชา และไทยเทานั้น ซึ่งเดิมประเทศเหลานี้ ถือวันพระเปนวันหยุดราชการ ทางราชการไทยในสมัยรัฐบาล จอมพลแปลก พิบูลสงคราม เปนนายกรัฐมนตรี ก็มีประกาศให วันโกนและวันพระเปนวันหยุดราชการเพื่อใหบรรดาขาราชการ ครูและนักเรียนไปวัดปฏิบัติศาสนกิจซึ่งเปนหนาที่สำคัญของ พุทธศาสนิกชน วันพระสำคัญพิเศษบนปฏิทินไทย โดยทั่วไปชาวบานถือกันวา วันพระมี ๓ ระดับ ไดแก วันพระ เล็กคือขึ้นหรือแรม ๘ ค่ำ มีความสำคัญนอยกวาวันพระใหญ คือขึ้น หรือแรม ๑๕ ค่ำ หรือถาเดือนขาดก็แรม ๑๔ ค่ำดังกลาวแลว และ วันพระสำคัญพิเศษคือวันเพ็ญขึ้น ๑๕ ค่ำ ซึ่งเปนวันที่มีเหตุการณ สำคัญที่เกี่ยวของกับพระพุทธเจาเกิดขึ้น ในปหนึ่งมี ๓ วัน ไดแก วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา วันมาฆบูชา หรือ วันจาตุรงคสันนิบาต เปนวันเพ็ญเดือน ๓ เปนวันพระสำคัญพิเศษอันดับแรกของป เปนวันทำบุญพิเศษทาง พระพุทธศาสนาเพื่อระลึกถึงเหตุการณสำคัญที่เกิดขึ้นอันเกี่ยวของ

กับพระพุทธเจา ดังนี้ ๑) พระสงฆพระพุทธสาวกจำนวน ๑,๒๕๐ รูป (จาก ๑,๓๔๐ รูป) เปนพระอรหันตปฏิสัมภิทาญาณ ๒) พระ สงฆพระพุทธสาวกทั้งหมดนั้นเปนเอหิภิกขุ พระพุทธเจาประทาน อุปสมบทดวยพระองคเอง ๓) พระสงฆพระพุทธสาวกทั้งหมดนั้น มาเองโดยมิไดนัดหมายกัน และ ๔) วันนั้นเปนวันเพ็ญมาฆะ พระจันทรเสวยฤกษมาฆนักษัตร โอกาสนั้นซึ่งเปนเหตุการณอันอัศจรรยนักและตลอดพระ ชนมชีพมีเพียงครั้งเดียวเทานั้น ดังนั้นพระพุทธเจาจึงโปรดใหการ มาของพระพุทธสาวกทั้งหมดนั้นเปนการประชุมใหญพิเศษโดย พระพุทธองคทรงแสดงโอวาทปาติโมกข คือทรงประกาศ หลัก คำสอน ที่เปนหัวขอใหญในลัทธิใหมของพระองค และหลักครูหรือ หลักของผูทรงสอนลัทธินั้นในที่ประชุมพระสงฆเพื่อเปนหลักการ สั่งสอนในกาลตอมาตราบปจจุบัน ทรงประกาศวาโอวาทปาติโมกขเปน หลักคำสอนสำคัญของ พระพุทธศาสนา มีใจความสำคัญ ๓ ประการดังนี้ ๑) ไมทำบาป ทุกชนิด สพฺปาปสฺส อกรณํ ๒) ทำกุศลตามสามารถ กุสลสฺสูปสมฺ ปทา ๓) ทำจิตของตนใหผองแผว สจิตฺตปริโยทปนํ แลวทรง แสดง หลักครู หรือหลักของผูสอนไวดังนี้ ๑) ตองมีขันติความอดทน ๒) ตองมุงสอนความสงบ ๓) ตองไมรายตอผูใด ๔) ตองเอาดีตอดี ๕) ตองอยูในระเบียบวินัย ๖) ตองรูประมาณการกินอยู ๗) ตอง ตั้งใจใหแนวแน ทำแตสิ่งที่ดีมีคุณประโยชนเทานั้น การทรง ประกาศและการทรงแสดงดังกลาวเปนเหตุการณพิเศษครั้งแรก ที่เกิดขึ้นที่เกี่ยวกับพระพุทธเจาในวันเพ็ญมาฆะ กอนหนาเสด็จปรินิพพานประมาณ ๓ เดือน พระพุทธเจา ประทับ ณ ปาวาลเจดีย นครเวสาลี แควนวัชชี วันนั้นพระพุทธองค ทรงแสดงอิทธิบาทธรรม ๔ ประทานพระอานนทดังนี้ ๑) ฉันทะ ความรักงานในหนาที่ ๒) วิริยะ เพียรทำงานในหนาที่ ๓) จิตตะ เอาใจจดจอฝกใฝในการงาน และ ๔) วิมังสา ตรวจตราการงาน ที่ทำแลวและยังไมทำ โดยมีพระพุทธาธิบายวา อิทธิบาทธรรมนี้ มีอานิสงสมากนัก ผูที่เจริญใหมีในตน แมหมดอายุแลวก็ยังตออายุ ได ครั้นเมื่อพระอานนทออกจากที่เฝาแลว พระยามารมีโอกาสเขา ไปเฝาพรอมทูลขอใหเสด็จปรินิพพาน พระพุทธองคทรงพิจารณา สังขารแลวปลงพระทัยอยางมีพระสติสัมปชัญญะวาจะเสด็จปริ- นิพพาน จึงมีพระพุทธดำรัสวา “ดูกรมาร อีกสามเดือนนับแตนี้ ตถาคตจักนิพพาน” ซึ่งนับเปนเหตุการณพิเศษอีกประการหนึ่ง ที่เกิดขึ้นเกี่ยวกับพระพุทธองค ดวยเหตุการณพิเศษที่เกิดขึ้นทั้ง ๒ ครั้งที่ลวนเกี่ยวของกับ พระพุทธเจาในวันเพ็ญมาฆะดังกลาว ดังนั้นวันมาฆบูชาจึงเปน วันพระสำคัญพิเศษของพระพุทธศาสนาที่บรรดาชาวพุทธพึงทำ บูชาพิเศษ หากปลอยใหวันนี้ผานไปโดยมิไดทำบูชาใหญเลย ยอม จัดวาเสียป อีกทั้งเสียทีที่ปลอยใหชีวิตวางความหมาย

วันวิสาขบูชา เปนวันเพ็ญเดือน ๖ เปนวันพระสำคัญพิเศษ อันดับสองของป เปนวันทำบุญพิเศษทางพระพุทธศาสนาเพื่อระลึก ถึงเหตุการณสำคัญที่เกิดขึ้นอันเกี่ยวของกับพระพุทธเจาที่พุทธ- ศาสนิกชนควรจดจำไวเปนพิเศษ ดังนี้ ๑) เปนวันประสูติของ พระพุทธเจา ณ ปาลุมพินีวัน ซึ่งเปนดินแดนที่อยูระหวางกรุง กบิลพัสดุกับกรุงเทวทหนครติดตอกัน ๒) เปนวันตรัสรูของพระ- พุทธเจาในอีก ๓๕ ปตอมา ณ ตำบลอุรุเวลาเสนานิคม แขวงเมือง พาราณสี ๓) เปนวันเสด็จดับขันธปรินิพพานของพระพุทธเจาเมื่อ เวลาผานไปอีก ๔๕ ปที่สาลวโนทยานใตตนรังคู แขวงเมืองกุสินารา นับเปนเหตุการณพิเศษที่เกิดขึ้นกับพระพุทธเจาในวันเพ็ญ วิสาขะดิถีเดียวกัน จึงถือวาวันวิสาขบูชาเปนวันพระสำคัญพิเศษ ในพระพุทธศาสนาที่บรรดาพุทธศาสนิกชนตางเขาวัดบูชาพระ พุทธเจาเปนพิเศษและเดินเทียนเพื่อรำลึกถึงพระปญญาธิคุณ พระ บริสุทธิคุณ และพระกรุณาธิคุณแหงพระพุทธองค วันอาสาฬหบูชา เปนวันเพ็ญเดือน ๘ เปนวันพระสำคัญ พิเศษอันดับสุดทายของป เปนวันทำบุญพิเศษทางพระพุทธศาสนา เพื่อระลึกถึงเหตุการณสำคัญที่บังเกิดขึ้นอันเกี่ยวของกับพระพุทธ- เจาที่พุทธศาสนิกชนควรจดจำไวเปนพิเศษเชนกัน ดังนี้ ๑) เปนวัน ที่พระพุทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนาธัมมจักกัปปวัตตนสูตร ซึ่งเปน หลักสัจธรรมที่ทรงคนพบใหมประทานแกคณะปญจวัคคีย ณ ปาอิสิปตนมฤคทายวัน เมืองพาราณสี มีผูเขาใจเพียงผูเดียวคือ อัญญาโกณฑัญญะก็พอพระทัยมากแลว ถือเปนพยานการทรง ตรัสรูอันแสดงวาหลักสัจธรรมที่ทรงคนพบใหมถูกตองใชไดและถือ วาไดทรงทดสอบแลว ๒) เปนวันที่พระพุทธเจาทรงไดปฐมสาวก เนื่องจากอัญญาโกณฑัญญะเกิดความเลื่อมใสในพระธรรมคำทรง สอนของพระพุทธเจา ไดทูลขออุปสมบทดวยวิธีเอหิภิกขุอุปสัมปทา จึงไดชื่อวาเปนพระสงฆรูปแรกของโลก ๓) เปนวันที่มีพระรัตนตรัย ครบองคสามบริบูรณเปนครั้งแรกในโลก บางทีจึงมีผูเรียกวันนี้วา “วันพระธรรม” หรือ “วันพระธรรมจักร” ซึ่งหมายถึงวันที่ลอแหง พระธรรมของพระพุทธเจาหมุนเปนครั้งแรก และ “วันพระสงฆ” อันหมายถึงวันที่พระสงฆอุบัติขึ้นครั้งแรกในโลก แตเดิมมาวันอาสาฬหบูชาไมมีพิธีบูชาพิเศษ อาจเนื่องมาจาก เปนวันใกลกับวันเขาพรรษาซึ่งพุทธศาสนิกชนทำบุญกุศลกันเปน ประจำอยูแลว จนกระทั่ง พ.ศ. ๒๕๐๐ คณะสังฆมนตรีซึ่งทำหนาที่ ปกครองคณะสงฆไทยอยูในเวลานั้นปรารถนาที่จะเห็นวันอาสาฬห- บูชามีความสำคัญเปนพิเศษทางพระพุทธศาสนาอยูเปนอันมาก จึงออกเปนประกาศสำนักสังฆนายกเมื่อวันที่ ๑๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๑ กำหนดใหวันอาสาฬหบูชาเปนวันสำคัญทางพระพุทธ- ศาสนาพรอมทั้งกำหนดพิธีอาสาฬหบูชาขึ้นอยางเปนทางการเปน ครั้งแรกในประเทศไทย โดยมีพิธีปฏิบัติเทียบเทากับวันวิสาขบูชา อันเปนวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาสากล

อางอิง

เกษม บุญศรี. ประเพณีทำบุญเนื่องในพระพุทธศาสนา. พิมพครั้งที่ ๕. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพคุรุสภาลาดพราว, ๒๕๓๑. พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรุงเทพฯ: นานมีบุกสพับลิเคชั่นส, ๒๕๔๖. พระไตรปฎกฉบับสำหรับประชาชน. พิมพครั้งที่ ๑๐. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพมหามกุฎราชวิทยาลัย, ๒๕๓๐. พระเทพสุวรรณโมลี. เจาอาวาสวัดปาเลไลยกวรวิหารและ เจาคณะจังหวัดสุพรรณบุรี. สัมภาษณ, ๙ ตุลาคม ๒๕๕๕. อาจ อารัทธกานนท. “พระพุทธศาสนากับลายสือไทย,” ๗๐๐ ปแหงลายสือไทย. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพกรุงสยามการพิมพ, ๒๕๒๖.

แตวันอาสาฬหบูชาถือเปนวันสำคัญแหงวันเพ็ญอาสาฬหที่ กำหนดใหเปนวันหยุดราชการเฉพาะในประเทศไทยเทานั้น สวนใน ตางประเทศอื่นๆ ที่นับถือพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท ยังไมได ใหความสำคัญกับวันอาสาฬหบูชาเทียบเทากับวันวิสาขบูชาสากล

ขอสังเกตเกี่ยวกับปฏิทินไทย ในพระไตรปฎกระบุถึงพระพุทธปณิธานของพระพุทธองค กอนตัดสินพระทัยทรงปลงสังขารวาทรงตั้งความปรารถนาให พุทธศาสนิกชนทั่วไปเขาใจธรรม ปฏิบัติธรรม และเผยแผธรรม จนกระทั่ง พ.ศ. ๒๓๖ มีการเผยแผพระพุทธศาสนามายังดินแดน สุวรรณภูมิ นักโบราณคดีเชื่อวา เมืองอูทองเปนจุดกำเนิดพระพุทธ ศาสนาในสยาม มีเสาเสมาธรรมจักรสมัยพระเจาอโศกมหาราช ประดิษฐานเปนหลักพยานอยู กับมีพระโสณะและพระอุตตระเถระ ชาวอินเดียเดินทางมาเผยแผที่เมืองนครปฐม โดยมีพระปฐมเจดีย องคเดิมและรูปธรรมจักรกวางหมอบเปนหลักฐานสำคัญยืนยันได ปจจุบันพระพุทธศาสนาบริเวณเมืองอูทองและเมืองนครปฐมยังคง เจริญรุงเรืองเชนเดียวกับทุกภูมิภาคของประเทศไทยที่พุทธศาสนิกชน รับพระพุทธปณิธานมาปฏิบัติตามเปนหลักธรรมประจำจิตใจ บัดนี้ภาวการณของโลกเปลี่ยนไป ชาวโลกกลายเปนอันหนึ่ง อันเดียวกันดวยเหตุแหงความเจริญทางวัตถุธรรม เปนตนวาวัน ปใหมของไทยเปลี่ยนไปเปนวันเดียวกับวันปใหมสากล ปจจุบันปฏิทินไทยสวนใหญมีนอยที่เนนสัญลักษณวันพระ ยิ่งราชการไทยเปลี่ยนวันหยุดราชการจากวันโกนและวันพระมา เปนวันหยุดสากลวันเสารและวันอาทิตยดวยแลว พุทธศาสนิกชน ไทยอาจจะลืมไปวา วันพระ เปนวันพระพุทธศาสนาที่พึงควรจะ รักษาไวมิใหเสื่อมไป จึงนาเสียดายถาปฏิทินไทยจะไมใสสัญลักษณ วันพระไวใหไดดูกันตอไป

วันโกนบนปฏิทินไทย ดังเปนที่ทราบแลววา เดือนทางจันทรคติมีปรากฏวันพระ อยูบนปฏิทินไทยเดือนละ ๔ วัน สมัยกอนไมมีปฏิทินใชกันทั่วไป จะมีใชเฉพาะในกลุมชนชั้นสูงเทานั้น คนบานนอกไมมีปฏิทินดู “จึงอาศัยดูหัวพระเปนปฏิทิน...” เมื่อใดชาวบานสังเกตเห็นพระ ปลงผมก็ทราบทันทีวาวันนั้นเปน วันโกน พระวินัยปฎกไมไดระบุวาพระสงฆจะตองปลงผมในวันใด แตระบุเรื่องขอหามเกี่ยวกับผมของพระสงฆดังนี้ “ทรงหามไวผม เกิน ๒ เดือน หรือไวผมยาวเกิน ๒ นิ้ว...” จึงเกิดขนบธรรมเนียม โกนผมหลังเที่ยงวันในวันขึ้น ๑๔ ค่ำของทุกเดือน หากพระสงฆ ไมโกนผมจะดูหนาซีด แตถาโกนผมจะดูหนาใส เวลาลงโบสถทำ อุโบสถสังฆกรรมจะมองเห็นศีรษะโลนเหมือนๆ กัน ดวยเหตุที่ พระสงฆปลงผมในวันขึ้น ๑๔ ค่ำ จึงเรียกวันนั้นวาเปนวันโกน รวมทั้งวันขึ้นและแรม ๗ ค่ำ กับ วันแรม ๑๓ หรือ ๑๔ ค่ำก็เปน วันโกนดวยเพราะกอนวันพระ ๑ วัน แตทั้งนี้ไมมีสัญลักษณของ วันโกนปรากฏบนปฏิทินไทยแตอยางใด

รองศาสตราจารยนันทา ขุนภักดี อดีตรองศาสตราจารยระดับ ๙ ประจำภาควิชาภาษาไทย คณะอักษรศาสตร มหาวิทยาลัยศิลปากร ปจจุบันขาราชการบำนาญ มหาวิทยาลัยศิลปากร เคยไดรับเชิญจาก บริษัท เอสโซ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน) ใหเปนบรรณาธิการและผูแตงคำประพันธรอยกรอง โครงการจัดทำหนังสือ “ของดีรอยสิ่ง มิ่งเมืองไทย”

สามโคกบานเมืองนี้มีชื่อปรากฏมาแลว ตั้งแตสมัยกรุงศรี- อยุธยาเปนราชธานี เปนบานเมืองติดเขตพระนครทางดานทิศใต ริมฝงแมน้ำเจาพระยาเสนทางการคาสำเภาที่จะออกสูทะเลทาง อาวไทย ในหนังสือ “คำใหการขุนหลวงวัดประดูทรงธรรม” ซึ่งความสวนใหญเกี่ยวกับประวัติศาสตรสมัยอยุธยาตอนปลาย ในสวนที่วาดวยตำแหนงยศพระราชาคณะฐานานุกรม ไดแบง เขตการปกครองของคณะสงฆเปนเจาคณะฝายขวา และ เจาคณะฝายซาย ในสวนเจาคณะฝายซายมีเมืองฝายเหนือ ขึ้นสังกัดอยู ๔๙ เมือง มีชื่อเมือง “ สามโคก คือ เมือง บัวทอง ” ปรากฏอยูเปนหลักฐาน สามโคก คือ เมืองบัวทอง ตั้งบานตั้งเมืองอยูฝงตะวันตกของ แมน้ำเจาพระยาบริเวณคุงน้ำที่กวางใหญ ระหวางวัดสะแก และวัดไกเตี้ย แมน้ำเจาพระยาที่ไหลคดโคงทำใหเกิดการ ตกตะกอนดินดอนลาดล้ำชายฝงแมน้ำเกิดเปนดงบัวตลอด ริมสองฝงน้ำชูดอกออกฝกสะพรั่งงามตาเนิ่นนานจนชาวพระนคร ศรีอยุธยาเรียกเมืองสามโคกนี้วา เมือง “บัวทอง” เมืองที่มีดอกบัว หลวงงามดั่งทอง ดอกบัว (Lotus) เปนบัวในสกุล Nelumbo มีชื่อทางวิทยา- ศาสตร Nelumbo nicifera มีถิ่นกำเนิดแถบเอเซียในเขตรอนและ อบอุน เชน จีน อินเดีย และไทย ดอกตูมจะปอมกลมปลายแหลม ดอกใหญชูกานดอกพนน้ำ ดอกบานในเวลากลางวันมีกลิ่นหอม เกสรออนๆ ตรงกลางดอกเปนฝกบัวออน ดานบนเปนปุมเกสรตัวเมีย สีเหลืองทองกระจายเต็มรอบฝก มีกานเกสรตัวผูโดยรอบเปนฝอย หนาหลายชั้นสีทอง ปลายกานเกสรตัวผูมีสีขาวโดดเดนสวยงาม อยูตรงกลาง กลีบดอกประกอบดวยกลีบเลี้ยง ๔ – ๖ กลีบ กลีบ ดอกซอนกัน ๔ ชั้น มีกลีบดอกประมาณ ๑๕ – ๒๐ กลีบ ตอ ๑ ดอก กลีบดอกบัวมีสีชมพูปนสีขาวสวยงามสะดุดตา โคนกลีบเล็กตรงกลาง กวางปลายเรียวแหลม โคนกลีบมีสีเหลืองปนขาวและสีชมพูออน และเปนสีชมพูเขมเพิ่มขึ้นตรงปลายกลีบดอกบัว ดอกบัวหลวงเมื่อ ออกดอกพรอมกันจะบานสะพรั่งเปนสีชมพูเกสรสีทองเหลืองอราม ชูกานเต็มดงบัวที่มีใบบัวสีเขียวเปนพื้นริมสองฝงแมน้ำเจาพระยา ที่สามโคก ฝกของบัวหลวงนั้นในสวนของเมล็ดใชประกอบอาหารได ทั้งอาหารคาวและอาหารหวาน รากเหงาบัวใชตมน้ำดื่ม สวนเกสร ก็ใชเปนสมุนไพรรักษาโรค และใบบัวก็ใชเปนภาชนะหอขาวหอ อาหารการกินใชกันมาตั้งแตโบราณ ดอกของบัวหลวงกับพระพุทธศาสนามีความสำคัญเกี่ยวกับ พุทธประวัติมาตลอดตั้งแตประสูติ ตรัสรู ปรินิพพาน ดอกบัวจึง เปนดอกไมที่ชาวพุทธใชบูชาพระรัตนตรัยมากวา ๒,๐๐๐ ปแลว

â´Â ÇÕÃÇÑ²¹ Ç§ÈÈØ»ä·Â

ซายบน: รัชกาลที่ ๒ พรอมขุนนางผูใหญตามเสด็จไปรับบัวที่สามโคก

บน: ศาลาทาน้ำวัดปทุมทอง ต.บานปทุมทอง อ.สามโคก ในอดีตสมัยรัชกาลที่ ๒ เปนสถานที่เสด็จมาประทับรับดอกบัว จากพระยาพิทักษทวยหาญ ในวันจันทรที่ ๑๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๓๕๘ ลาง: วัดปทุมทองที่รัชกาลที่ ๒ เสด็จมาประทับรับดอกบัวที่พลับพลา ริมฝงแมน้ำเจาพระยาที่สามโคก

พระราชนิพนธในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ความวา “เทศนาสำหรับแผนดินเปนพระราชกุศลนิจสมัยมีมาแต เดิมนั้น ๓๓ กัณฑ ซึ่งมีเครื่องกำหนดเครื่องกัณฑคลายบริวารกฐิน คือผาไตรแพร เงิน ๑๐ ตำลึง ขนบตางๆ ดังเชนกลาวมาในเทศนา เดือน ๑๒ นั้น ธรรมเนียมแตเดิมเปนเทศนามหาชาติ ๒ จบ ๒๖ กัณฑ อริยสัจ ๔ กัณฑ เดือนสิบสอง ๓ กัณฑ รวมเปนเทศนาวิเศษ สำหรับแผนดิน ๓๓ กัณฑ ในรัชกาลที่ ๑ ที่ ๒ ที่ ๓ ในเดือนสิบเอ็ด วันขึ้น ๑๔ ค่ำ ๑๕ ค่ำ มีมหาชาติ แรมค่ำ มีอริยสัจครบทั้ง ๓๐ กัณฑ เมื่อเทศนาจบแลวจึงเสด็จลงลอยประทีปแตในรัชกาลที่ ๓ นั้นถาปใดมีพระองคเจาหมอมเจาทรงผนวชเปนภิกษุและสามเณร มาก ปนั้นก็มีมหาชาติ ปใดไมใครมีพระองคเจาและหมอมเจาผนวช ก็เปลี่ยนเทศนาปฐมสมโพธิ์แบงวันละ ๓ กัณฑ ครั้นมาในแผนดิน พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว กลางเดือนสิบเอ็ดตองกับ การฉลองพระพุทธรูปพระชนมพรรษา ซึ่งทรงทำเติมขึ้นเมื่อรัชกาล ที่ ๓ แรกมีพระพุทธรูปประจำพระชนมพรรษานั้น เคยถึงเดือน ๕ ขึ้นค่ำ ๑ ไดฉลองทุกป ครั้นมาถึงรัชกาลที่ ๔ วันประสูติเดิมอยูใน เดือน ๑๑ จึงโปรดใหเลื่อนการหลอพระชนมพรรษามาหลอใน เดือน ๑๐ การฉลองพระชนมพรรษา จึงไดมาฉลองในเดือน ๑๑ ขึ้น ๑๔ ค่ำ ๑๕ ค่ำ ที่พระที่นั่งอนันตสมาคม เทศนามหาชาติก็ตอง เลื่อนไป มีเทศนาวิเศษเปลี่ยนแทนวันละกัณฑ การเทศนามหาชาติ คงไปตกอยูในเดือน ๑๒ ขางขึ้นบาง ถึงวาการฉลองพระพุทธรูป พระชนมพรรษาไมตกในเดือน ๑๑ ก็จริง แตตองทำบุญวันประสูติ วันสวรรคตพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว ในกลางเดือน ๑๑ จึงเลื่อนมหาชาติมามีตามเดิมไมได ยังซ้ำเดือน ๑๒ เมื่อเลื่อน ฉัตรมงคลมาทำเปนเดือน ๑๒ ก็ทำใหการในเดือน ๑๒ มากจน ไมมีเวลาวาง แตถึงกระนั้นก็ถูกคราวเสด็จหัวบานหัวเมืองเสียไมได

เทศนมหาชาติ คือ การเทศนเรื่องมหาเวสสันดรชาดก พระ โพธิสัตว บำเพ็ญบารมีเพื่อปรารถนาความเปนพระพุทธเจามาตั้งแต เกิดเปนสัตวเดรัจฉานหลายภพ หลายชาติจนไมอาจกำหนดได แลวเกิดเปนมนุษยสามัญชนจนถึงเปนกษัตริย ๑๐ ชาติสุดทาย กอนตรัสรูแตละชาติทรงบำเพ็ญบารมีดวยจิตแนวแนมั่นคง ทศบารมี ๑๐ ประการ ๑. เนกขัมบารมี ๒. วิริยบารมี ๓. เมตตา บารมี ๔. อธิฐานบารมี ๕. ปญญาบารมี ๖. ศีลบารมี ๗. ขันติบารมี ๘. อุเบกขาบารมี ๙. สัจจาบารมี ๑๐. ทานบารมี การเทศนมหาชาติในพระบรมมหาราชวังในสมัยกรุงรัตน- โกสินทรนั้นมีปรากฏในเอกสาร “พระราชพิธีสิบสองเดือน”

“การตกแตงเครื่องบูชาเทศนานั้น แบบที่พระที่นั่งอมรินทร- วินิจฉัย หลังพระที่นั่งเศวตฉัตรผูกกิ่งไม มีดอกไมรอยหอยยอยเปน พวงพูผูกตามกิ่งไมทั่วไป บนพระแทนถมตั้งพานพุมดอกไมพานทอง สองชั้นขนาดใหญขนาดเล็กเรียงสองแถว ตะบะถมตั้งหญาแพรก ขาวตอก ดอกมะลิ ถั่ว งา และมีพานเครื่องทองนอยตรงหนาพระ ที่นั่งเศวตฉัตรออกไป ตั้งหมากพนมพานทองมหากฐินสองพาน หมากพานใหญพานแวนฟาสองพาน แลวพานนี้เปลี่ยนเปนโคมเวียน มีตนไมเงินทองตั้งรายสองแถว กระถางตนไมดัดลายคราม โคม พโอมแกวรายตลอดทั้งสองขาง หนาแถวมีกรงนกคีรีบูน ซึ่งติดกับ หมอแกวเลี้ยงปลาทองตั้งปดชองกลาง ปลายแถวตั้งคันเทียนคาถา- พัน ตามตะเกียงกิ่งที่เสาแขวนฉากเทศนทั้ง ๑๓ กัณฑ หนาทอง พระโรงมีซุมตะเกียง ๔ ซุม มีราชวัติฉัตรธงผูกตนกลวยตนออย ตามธรรมเนียม “ธรรมเนียมเสด็จออกมหาชาติ กัณฑแรกทศพร เจากรมปลัด กรมพระตำรวจตองนำตะเกียงที่ซุมเขามาถวายทรงจุดซุมละ ตะเกียง ตอไปไมตองถวายอีก มหาดเล็กตองคอยเปลี่ยนเทียน เครื่องนมัสการ ในเวลาที่เสด็จกลับมาประทับทุกครั้ง เวลาทรง จุดเทียนแลวตองรับเทียนประจำกัณฑ และเทียนคาถาพันทุกคราว ไมมีเวลายกเวนนอกนั้นไมมีการอันใดซึ่งจะตองขาดเหลือ” จากหลักฐานเอกสารสมัยกรุงศรีอยุธยา “คำใหการขุนหลวง วัดประดูทรงธรรม” ที่กลาวถึงการมีเทศนามหาชาติคำหลวงใน พระบรมมหาราชวังทุกปมิไดขาดที่พระตำหนักกลางสระดานเหนือ พระที่นั่งบัญญงครัตนาศมหาปราสาทและถือปฏิบัติสืบตอเนื่อง มาถึงตนกรุงรัตนโกสินทร ในรัชกาลที่ ๑-๓ เดือนสิบเอ็ดขึ้น ๑๔

มีเนืองๆ และเจานายที่ทรงผนวชก็ไมคอยมีใครอยูถึงเดือนอาย จึงไมชวนใหมีดวย เพราะฉะนั้นเทศนมหาชาติจึงมีบางไมมีบาง บางปมี ๒ จบ บางปมีจบเดียว สุดแทแตเวลาสมควรเทาใด แตก็มี จบเดียวดวยมาก เทศนมหาชาติแตใน ๓ รัชกาลกอนนั้น เทศนบน พระแทนที่นั่งเศวตฉัตร ในพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัยแหงเดียว ยกไวแตมีพระบรมศพอยูบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท จึงไดยก ขึ้นไปเทศนบนพระแทนมุก พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

ค่ำ ๑๕ ค่ำ มีเทศนมหาชาติ แรมค่ำ ๑ มีอริยสัจ ครบทั้ง ๑๓ กัณฑ ที่พระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย และถือปฏิบัติสืบตอๆ กันมาในรัชกาล ที่ ๓-๔ และมาถึงรัชสมัยที่ ๕ ตองเลื่อนไปเดือนอายซึ่งเปนเดือน วาง เพราะติดราชกรณียกิจซึ่งมีมาก เทศนมหาชาติจึงไดมีบางและ ไมไดมีบางและละเลิกไปในที่สุด ดังหลักฐานเอกสาร “พระราชพิธี สิบสองเดือน” พระราชนิพนธในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหัว พระราชกุศลเทศนมหาชาติปฐมเหตุเสด็จรับดอกบัว พระ ราชทานนามเมืองประทุมธานีในแผนดินพระบาทสมเด็จพระพุทธ- เลิศหลานภาลัยมีปรากฏหลักฐานเอกสารอยูในหนังสือ “ความ ทรงจำของพระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณ” พิมพโดยสำนักพิมพตนฉบับป พ.ศ. ๒๕๕๒ จากตนฉบับลาย พระหัตถของสมเด็จฯ เจาฟาสุทธาทิพยรัตนกรมหลวงศรีรัตน- โกสินทร กรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณทรงเปนราชโอรสองคที่ ๔๘ ในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว ทรงกำกับกรมอาลักษณ กรมอักษรพิมพการและกำกับศาล รับสั่งชำระความราชตระกูล ประสูติจากเจาจอมมารดาคลาย เมื่อวันอาทิตยขึ้น ๑๐ ค่ำ เดือนอาย ปจอ อัฐศก จ.ศ. ๑๑๘๘ (๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๓๖๙) สิ้นพระชนมเมื่อวันอาทิตยที่ ๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๔๖ ทรงเปน ตนราชสกุลสิงหรา รายละเอียดเนื้อเรื่องในบันทึกกลาวถึงการเสด็จรับดอกบัว ที่สามโคกในแผนดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย

ความวา “อนึ่งในกาลกอนถึงกำหนดวันเดือน ๑๑ ขึ้น ๑๓ ค่ำ ในหลวงเสด็จขึ้นไปรับบัวที่สามโคก เจานายและขุนนางขาราชการ ตามเสด็จขึ้นไปพรอมกัน ในหลวงเสด็จเปนกระบวนมีเรือดั้งเรือกลอง ดังเชนเสด็จพระราชดำเนิน พระราชทานพระกฐิน เวลาบายก็รับ บัวจากสามโคก ลองกลับลงมา ที่รับบัวนั้นจึงมีนามปรากฏวา เมืองประทุมธานี ไดเรียกมาจนตราบทุกวันนี้ พอเวลาค่ำมหาดเล็ก แลเจาพนักงานก็ตกแตงปกเสียบขวดตั้งเสด็จในพระที่นั่งอมรินทร วินิจฉัย รุงขึ้น ณ วัน ๑๔ ค่ำ มีเทศนาเณร ๑๑ กัณฑ พระสงฆ ถวายทศพรกับนครกัณฑ ๒ กัณฑ รวม ๑๓ กัณฑ ครั้นรุงขึ้น วัน ๑๕ ค่ำ มีเทศนามหาชาติอีก ๑๓ กัณฑ พระสงฆถวาย เทศนาทั้ง ๑๓ กัณฑ รุงขึ้นวันแรม ๑ ค่ำพระสงฆถวายเทศนา จัตตุอริยสัจ ๔ กัณฑ เปนธรรมเนียมมีมาแตปฐมรัชกาลดังที่กลาว มานี้ ครั้นในแผนดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย ไดเสด็จพระราชดำเนินขึ้นไปรับบัวอยู ๒ ป จึงมีพระบรมราชานุ- ญาตใหกรมพระราชวังบวรฯ เสด็จขึ้นไปรับแทนพระองค กรม พระราชวังก็ไดเสด็จขึ้นไปรับทุกๆ ป ครั้นปหนึ่งกรมพระราชวังบวร ทรงพระประชวรจึงโปรดเกลาดำรัสสั่งใหกรมหมื่นธิเบศรบดินทร ขึ้นไปรับบัวแทนพระองค ดวยเปนพระโอรสองคใหญอยูใน พระราชวังบวรฯ” บันทึกความทรงจำของกรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณ ไดใหรายละเอียดเกี่ยวกับการเสด็จพระราชดำเนินเมืองสามโคก ของพระบาทสมเด็จพระเลิศหลานภาลัยเปนอยางมากในหลาย เรื่องของเหตุการณวันพระราชทานนามเมืองประทุมธานี เชน

ความวา สุนทรภูเดินทางสัญจรมาทางเรือในชวงชีวิตตกต่ำ ในสมัยรัชกาลที่ ๓ ผานสามโคกนึกถึงพระคุณลนเกลารัชกาลที่ ๒ ที่เคยอุปถัมภค้ำชูและไดบันทึกพระมหากรุณาธิคุณของลนเกลาฯ ที่วาทรงพระราชทานนามเมืองสามโคกเสียใหมวา “เมืองประทุม ธานี” เพราะมีดอกบัวงามที่พระองคเสด็จมารับดอกบัว

- บันทึกระบุวาเสด็จขึ้นไปรับดอกบัวที่สามโคก - บันทึกระบุ วัน เดือน ที่เสด็จชัดเจน คือ เดือน ๑๑ ขึ้น ๑๓ ค่ำ - บันทึกระบุที่รับดอกบัวนั้นจึงปรากฏนามวาเปนเมือง ประทุมธานีตราบเทาทุกวันนี้ - บันทึกระบุกระบวนเรือเสด็จและผูตามเสด็จ - บันทึกการนำดอกบัวไปปกเสียบขวดในพระที่นั่งอมรินทร วินิจฉัยประกอบพิธีเทศนมหาชาติ - บันทึกระบุการรับดอกบัวนี้มีมาตั้งแตปฐมรัชกาล (รัชกาลที่ ๑) และรัชกาลที่ ๒ เสด็จขึ้นไปรับดอกบัวที่สามโคกอยู ๒ ป จึงโปรดใหกรมพระราชวังบวรมหาเสนานุรักษ (จุย) เสด็จ พระราชดำเนินแทนพระองค รายละเอียดจากเอกสารจากบันทึกของกรมหลวงบดินทร ไพศาลโสภณนั้นตรงกันกับเอกสาร “พระราชพิธีสิบสองเดือน” ที่วาเทศนามหาชาติสำหรับแผนดินเปนพระราชกุศลนิจสมัยมีมา ตั้งแตเดิม ๓๓ กัณฑ ในรัชกาลที่ ๑-๓ ในเดือนสิบเอ็ดขึ้น ๑๔ ค่ำ ๑๕ ค่ำ มีมหาชาติ แรมค่ำ ๑ มีอริยสัจในพระที่นั่งอมรินทรวินิจฉัย ซึ่งบันทึกความทรงจำของกรมหลวงบดินทรไพศาลโสภณนั้น มีความแมนยำถึงการจดจำเรื่องการเสด็จพระราชดำเนินเมือง สามโคกของพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัยที่เสด็จรับ ดอกบัวไปประกอบพิธีเทศนมหาชาติในเดือน ๑๑ ขึ้น ๑๓ ค่ำ คือวันพระราชทานนามเมืองประทุมธานี หลักฐานจากวรรณกรรมของทานสุนทรภูที่กลาวถึงการเสด็จ พระราชดำเนินมารับดอกบัวที่สามโคก นิราศภูเขาทอง (แตงราว พ.ศ. ๒๓๗๑) วา

นิราศวัดเจาฟา (แตงราว พ.ศ. ๒๓๗๙) “ชื่อประทุมธานีที่เสด็จ เดือนสิบเบ็ดบัวออกทั้งดอกฝก มารับสงตรงนี้ที่สำนัก พระยาพิทักษทวยหาญผานพารา” ความวา ในเดือน ๑๑ เสด็จมารับดอกบัวตรงที่ประทับ

พลับพลาริมฝงแมน้ำซึ่งมีเจาเมืองพระยาพิทักษทวยหาญนำดอกบัว ทูลเกลาฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัยในเดือน ๑๑ ตรงตามหลักฐานเอกสารบันทึกความทรงจำของกรมหลวง บดินทรไพศาลโสภณที่ระบุวาเสด็จรับบัวที่สามโคกในเดือน ๑๑ ขึ้น ๑๓ ค่ำ แตเอกสารความทรงจำไดอธิบายความไดชัดเจนกวานิราศ ของสุนทรภู พระราชกุศลเทศนมหาชาติปฐมเหตุเสด็จรับดอกบัวแผนดิน พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย พระราชทานนามเมือง ประทุมธานี กำหนดวันขึ้น ๑๓ ค่ำ เดือน ๑๑ ตรงกับ วันจันทรที่ ๑๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๓๕๘ ซึ่งถือเปนวันกอกำเนิดเมืองประทุมธานี ที่ทางสวนราชการจังหวัดปทุมธานีควรจัดงานประกอบพิธีเทศน มหาชาติอุทิศถวายพระราชกุศลแดพระองคผูพระราชทานนาม เมืองประทุมธานีทุกปไป

“ถึงสามโคกโศกถวิลถึงปนเกลา พระพุทธเจาหลวงบำรุงซึ่งกรุงศรี ประทานนามสามโคกเปนเมืองตรี ชื่อประทุมธานีเพราะมีบัว”

หมายเหตุ : ในสมัยรัชกาลที่ ๖ โปรดเกลาฯ ใหใชจังหวัดแทนเมือง และใหมีการสะกดชื่อใหมจากเมืองประทุมธานี เปนจังหวัดปทุมธานี

วีรวัฒน วงศศุปไทย นักเขียนบทความสารคดี ประวัติศาสตร โบราณคดี ประเพณีวัฒนธรรม ศิลปนดีเดนจังหวัดปทุมธานี สาขาวรรณศิลป ศิลปนรวมสมัยกระทรวงวัฒนธรรม

Page 1 Page 2 Page 3 Page 4 Page 5 Page 6 Page 7 Page 8 Page 9 Page 10 Page 11 Page 12 Page 13 Page 14 Page 15 Page 16 Page 17 Page 18 Page 19 Page 20 Page 21 Page 22 Page 23 Page 24 Page 25 Page 26 Page 27 Page 28 Page 29 Page 30 Page 31 Page 32 Page 33 Page 34 Page 35 Page 36